Basty bet

Qazaqstan Respýblıkasynda bilim berýdi damytýdyń 2011 - 2020 jyldarǵa arnalǵan memlekettik baǵdarlamasyn bekitý týraly PDF Print E-mail

 

Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń 2010 jylǵy 7 jeltoqsandaǵy № 1118 Jarlyǵy «Qazaqstan Respýblıkasynyń 2020 jylǵa deйingi Strategııalyq damý jospary týraly» Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń 2010 jylǵy 1 aqpandaǵy № 922 Jarlyǵyn iske asyrý maqsatynda qaýly etemin: 1. Qosa berilip otyrǵan Qazaqstan Respýblıkasynda bilim berýdi damytýdyń 2011 - 2020 jyldarǵa arnalǵan memlekettik baǵdarlamasy (budan ári – Baǵdarlama) bekitilsin. 2. Qazaqstan Respýblıkasynyń Úkimeti: 1) bir aй merzimde Baǵdarlamany iske asyrý jónindegi is-sharalar josparyn ázirlesin jáne Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti Ákimshiligimen kelisim boйynsha bekitsin; 2) Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy memlekettik josparlaý júйesiniń odan ári jumys isteýiniń keйbir máseleleri týraly» Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń 2010 jylǵy 4 naýryzdaǵy № 931 Jarlyǵynda aйkyndalǵan merzimde jáne tártipte Baǵdarlamany iske asyrý monıtorıngi nátıjelerin Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń Ákimshiligine usynady. Eskertý. 2-tarmaqqa ózgeris engizildi - QR Prezıdentiniń 2012.08.27 № 371 (alǵashqy resmı jarııalanǵan kúninen bastap qoldanysqa engiziledi) Jarlyǵymen. 3. Ortalyq jáne jergilikti atqarýshy organdar, sondaй-aq Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdentine tikeleй baǵynatyn jáne esep beretin memlekettik organdar Baǵdarlamany iske asyrý jóninde sharalar qabyldasyn. 4. «Qazaqstan Respýblıkasynda tehnıkalyq jáne kásiptik bilim berýdi damytýdyń 2008 - 2012 jyldarǵa arnalǵan memlekettik baǵdarlamasy týraly» Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń 2008 jylǵy 1 shildedegi № 626 Jarlyǵynyń (Qazaqstan Respýblıkasynyń PÚAJ-y, 2008 j., № 32, 333-qujat) kúshi joйyldy dep tanylsyn. 5. Osy Jarlyqtyń oryndalýyn baqylaý Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń Ákimshiligine júktelsin. 6. Osy Jarlyq 2011 jylǵy 1 qańtardan bastap qoldanysqa engiziledi.

Qazaqstan Respýblıkasynyń  Prezıdenti  N. Nazarbaev Qazaqstan Respýblıkasynda bilim berýdi damytýdyń 2011 – 2020 jyldarǵa arnalǵan memlekettik baǵdarlamasy 1. Baǵdarlamanyń Pasporty Eskertý. 1-bólimge ózgerister engizildi - QR Prezıdentiniń 02.11.2012 № 423; 12.08.2014 N 893 Jarlyqtarymen. Baǵdarlamanyń Qazaqstan Respýblıkasynda bilim berýdi damytýdyń ataýy 2011 – 2020 jyldarǵa arnalǵan memlekettik baǵdarlamasy Ázirleý úshin «Qazaqstan Respýblıkasynyń 2020 jylǵa deйingi negiz Strategııalyq damý jospary týraly» Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń 2010 jylǵy 1 aqpandaǵy № 922 Jarlyǵy; «Memlekettik baǵdarlamalar tizbesin bekitý týraly» Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń 2010 jylǵy 19 naýryzdaǵy № 957 Jarlyǵy Baǵdarlamany Qazaqstan Respýblıkasy Bilim jáne ǵylym ázirleýshi mınıstrligi Maqsaty Ekonomıkanyń ornyqty damýy úshin sapaly bilimniń qoljetimdiligin qamtamasyz etý arqyly adamı kapıtaldy damytý, bilimniń básekege qabilettiligin arttyrý Baǵdarlamalyq bilim berý qyzmetine teń qol jetkizýdi qamtamasyz maqsattar etýge baǵdarlanǵan qarjylandyrý júйesin jetildirý; pedagog mamandyǵynyń bedelin kóterý; bilim berýdi basqarýdyń memlekettik-qoǵamdyq júйesin qalyptastyrý; bilim berý protsesiniń barlyq qatysýshylarynyń úzdik bilim berý resýrstary men tehnologııalaryna teń qol jetkizýin qamtamasyz etý; halyqtyń mektepke deйingi tárbıe men oqytý uйymdarynyń sapaly kórsetiletin qyzmetterine qajettiligin qanaǵattandyrý; jalpy bilim beretin mektepterde Qazaqstan Respýblıkasynyń zııatkerlik, dene bitimi jáne rýhanı damyǵan azamatyn qalyptastyrý, tez ózgeretin álemde onyń tabysty bolýyn qamtamasyz etetin bilim alýdaǵy qajettiligin qanaǵattandyrý, elimizdiń ekonomıkalyq ál-aýqaty úshin básekege qabiletti adamı kapıtaldy damytý. 12 jyldyq oqytý modeline kóshý; qoǵamnyń jáne ekonomıkanyń ındýstrııalyq-ınnovatsııalyq damý suranystaryna sáйkes tehnıkalyq jáne kásiptik bilim (budan ári – TjKB) júйesin jańǵyrtý, álemdik bilim berý keńistigine birigý; eńbek naryǵynyń, elimizdiń ındýstrııalyq-ınnovatsııalyq damý mindetteri men jeke tulǵanyń qajettilikterin qanaǵattandyratyn jáne bilim berý salasyndaǵy úzdik álemdik tájirıbelerge saй keletin joǵary bilim sapasynyń joǵary deńgeйine qol jetkizý; ómir boйy bilim alý júйesiniń jumys isteýin qamtamasyz etý; jastardyń boйynda belsendi azamattyq ustanymdy, áleýmettik jaýapkershilikti, otansúйgishtik sezimdi, joǵary adamgershilik jáne kóshbasshylyq qasıetterdi qalyptastyrý Mindetteri sapaly bilimge qoljetimdilikti arttyrýǵa baǵyttalǵan bilim berýdi qarjylandyrýdyń jańa tetikterin ázirleý; bilim berý júйesin joǵary bilikti kadrlarmen qamtamasyz etý; pedagog qyzmetkerlerdiń eńbegin memlekettik qoldaý men yntalandyrýdy kúsheйtý; bilim berýdegi menedjmentti jetildirý, onyń ishinde korporatıvtik basqarý prıntsıpterin engizý, bilim berýde memlekettik-jeke áriptestik júйesin qalyptastyrý; bilim berýdi damytýdyń monıtorıng júйesin jetildirý, onyń ishinde halyqaralyq talaptardy eskere otyryp, ulttyq bilim statıstıkasyn qurý; 2015 jylǵa deйin 5-6 jastaǵy balalardy mektepaldy daıarlyqpen tolyq qamtýdy qamtamasyz etý; mektepke deйingi tárbıe men oqytýdyń mazmunyn jańartý; mektepke deйingi tárbıe men oqytý uйymdaryn kadrlarmen qamtamasyz etý; 12 jyldyq oqytý modeline kóshýdi bilim berý mazmunyn jańǵyrtýmen qosa júzege asyrý; shaǵyn jınaqtalǵan mektepterdiń (budan ári – ShJM) problemalaryn sheshý; mekteptegi ınklıýzıvti bilim berý júйesin jetildirý; ekonomıkanyń ındýstrııalyq-ınnovatsııalyq damý suranystaryn eskere otyryp, TjKB mazmunynyń qurylymyn jańartý; ekonomıka salalary úshin kadrlar daıarlaýdyń ınfraqurylymyn damytý; TjKB-da oqýdyń bedelin arttyrý; elimizdiń ındýstrııalyq-ınnovatsııalyq damý jobalaryna saй keletin joǵary jáne joǵary oqý ornynan keйingi bilimi bar kadrlarmen qamtamasyz etý; joǵary bilimniń eýropalyq aйmaǵyna birigýdi qamtamasyz etý; bilimniń, ǵylymnyń jáne óndiristiń birigýin qamtamasyz etý, zııatkerlik menshik pen tehnologııalardyń ónimderin kommertsııalandyrý úshin jaǵdaй jasaý. Joǵary bilikti ǵylymı jáne ǵylymı–pedagog kadrlardy daıarlaý; ómir boйy oqytý, barshaǵa bilim alý úshin jaǵdaй jasaý; jastardy otan súйgishtikke tárbıeleý jáne olardyń azamattyq belsendiligin, áleýmettik jaýapkershiligin jáne áleýetin ashý tetikterin qalyptastyrý jónindegi sharalar keshenin iske asyrý; balalardy mektepke daıarlaý úshin olardyń mektepke deйingi tárbıe men oqytýdyń ártúrli baǵdarlamalaryna teń qoljetimdiligin qamtamasyz etý; respýblıkadaǵy demografııalyq jaǵdaйdy jáne halyqtyń bilim alýǵa degen qajettilikterin eskere otyryp, mektepke deйingi uйymdardyń varıatıvti jelisin ulǵaйtý; mektepke deйingi uйymdardyń tapshylyǵy problemalaryn sheshý úshin qajetti qarjylyq-ekonomıkalyq jaǵdaйlar jasaý; mektepke deйingi uйymdardy bilikti kadrlarmen tolyq qamtamasyz etýdi júzege asyrý jáne olardyń biliktiligin turaqty túrde arttyrý; ınklıýzıvti bilim berýdi damytý (mektepke deйingi uйymdardy pandýstarmen, kireberistermen, kótergishtermen, lıftilermen jáne t.b. jaraqtandyrý); oqytýdyń jańa ádistemeleri men tehnologııalaryn engizý esebinen tárbıeleý men oqytý mazmunyn jańartý; Iske asyrý 2011 – 2020 jyldar merzimderi Baǵdarlama eki kezeńde iske asyrylatyn bolady: (kezeńderi) birinshi kezeń: 2011 – 2015 jyldar; ekinshi kezeń: 2016 – 2020 jyldar. Nysanaly ShJM-nan basqa, barlyq bilim berý uйymdarynda jan ındıkatorlar basyna shaqqandaǵy qarjylandyrý tetikteri engizilgen; pedagogterdiń jalpy sanyna shaqqanda joǵary jáne birinshi sanaty bar joǵary bilikti pedagog qyzmetkerlerdiń úlesi - 54%; bilim berý uйymdarynyń 60 %-ynda qamqorshylyq keńester qurylǵan; bilim berý uйymdary basshylarynyń 100 %-y menedjment salasynda biliktiligin arttyrǵan jáne qaйta daıarlaýdan ótken; orta bilim berý uйymdarynyń 90 %-ynda elektrondyq oqytý júйesi paйdalanylady; 2020 jyly 3 jastan 6 jasqa deйingi balalar mektepke deйingi tárbıemen jáne oqytýmen 100% qamtamasyz etiletin bolady; 12 jyldyq oqytý modeline tolyq kóshý júzege asyrylǵan; Qazaqstannyń barlyq óńirlerindegi «Nazarbaev Zııatkerlik mektepteri» jobasynyń sheńberindegi mektepterdiń sany – 20; jaratylystaný-matematıka pánderi boйynsha bilim berý oqý baǵdarlamalaryn jetik meńgergen oqýshylardyń úlesi – 70 %; qazaqstandyq jalpy bilim beretin mektepter oqýshylarynyń halyqaralyq salystyrmaly zertteýlerdegi nátıjeleri: oqýshylardyń bilim jetistikterin baǵalaý jónindegi halyqaralyq baǵdarlama (PISA) – 40-45 oryn, 4 jáne 8-synyp oqýshylarynyń matematıka jáne jaratylystaný salasyndaǵy saýattylyǵyn baǵalaý (TIMSS) – 10-12 oryn, «Oqý jáne mátindi túsiný sapasyn zerdeleý» (PIRLS) – 10-15 oryn; mektepterdiń jalpy sanyna shaqqanda ınklıýzıvti bilim berý úshin jaǵdaйlar jasaǵan mektepterdiń úlesi – 70 %; qatysýshylardyń jalpy sanyna shaqqanda kásibı daıarlyq deńgeйin baǵalaýdan jáne biliktilikti berýden alǵashqy retten ótken TjKB bitirýshileriniń úlesi - 80%; TjKB oqý oryndarynda memlekettik bilim berý tapsyrysy boйynsha bilim alǵan túlekterdiń oqýdy bitirgennen keйingi alǵashqy jyly jumyspen qamtylǵandardyń jáne jumysqa ornalasqandardyń úlesi – 80 %; ulttyq ınstıtýtsıonaldy akkredıtteý rásiminen ótken kolledjderdiń úlesi – 30 %; jumys berýshiler qoǵamdastyǵynda biliktilikti táýelsiz baǵalaýdan alǵashqy retten ótken joǵary oqý oryndaryn (budan ári – JOO) bitirýshilerdiń oǵan qatysqandardyń jalpy sanynan úlesi – 80 %; joǵary oqý oryndarynda memlekettik bilim berý tapsyrysy boйynsha bilim alǵan bitirýshilerdiń 80 %-y joǵary oqý ornyn bitirgennen keйin bir jyl ishinde mamandyǵy boйynsha jumysqa ornalasqan; álemniń úzdik ýnıversıtetteri reйtınginde kórsetilgen Qazaqstannyń joǵary oqý oryndarynyń sany – 2; halyqaralyq standarttar boйynsha táýelsiz ulttyq ınstıtýtsıonaldy akkredıtteýden ótken joǵary oqý oryndarynyń úlesi – 65 %; halyqaralyq standarttar boйynsha táýelsiz ulttyq mamandandyrylǵan akkredıtteýden ótken joǵary oqý oryndarynyń úlesi – 30 %; otandyq ǵylymı zertteýlerdiń nátıjelerin óndiriske engizýdiń negizinde bilim men ǵylymdy biriktirý jolymen ınnovatsııalyq qyzmetti júzege asyratyn joǵary oqý oryndarynyń úlesi - 13%; sońǵy 5 jylda ımpakt-faktorly ǵylymı jýrnaldarda jarııalanymdary jaryq kórgen professor-oqytýshy quramynyń jáne ǵylymı qyzmetkerlerdiń úlesi – 5 %; barlyq jastaǵy adamdar úshin bilim berýdiń ártúrli nysandary men tıpteri engiziledi; jastardyń jalpy sanynan 55 %-y jastar saıasaty men patrıottyq tárbıe salasyndaǵy is-sharalardy iske asyrýǵa belsendi túrde qatysatyn bolady. Qarjylandyrý Baǵdarlamanyń birinshi kezeńin respýblıkalyq kózderi men bıýdjetten qarjylandyrý kólemi 509,7 mlrd. teńgeni kólemi quraйdy. Jergilikti bıýdjetten qarjylandyrý jyl saйyn tıisti jergilikti bıýdjetterden bilim berý júйesin damytýǵa bólinetin qarajat sheńberinde júzege asyrylatyn bolady. 2. Kirispe Bilim berý «Qazaqstan – 2030» uzaq merzimdi Strategııasynyń mańyzdy basymdyqtarynyń biri bolyp tanyldy. Qazaqstandaǵy bilim berý reformalarynyń jalpy maqsaty bilim berý júйesin jańa áleýmettik-ekonomıkalyq ortaǵa beйimdeý bolyp tabylady. Qazaqstan Prezıdenti respýblıkany álemdegi básekege qabiletti 50 eldiń qataryna engizý týraly mindet qoйǵan bolatyn. Bilim berý júйesin jetildirý osy maqsatqa qol jetkizýde mańyzdy ról atqarady. Halyqaralyq tájirıbe erte balalyq shaqtan eresek jasqa deйin adamı kapıtalǵa, atap aйtqanda, bilim berýge bólinetin ınvestıtsııanyń ekonomıka men qoǵamǵa eleýli qaйtarymy bolatynyn dáleldep otyr. Adamı kapıtalǵa bólinetin ınvestıtsııalar jyldam ózgeretin álemde beйimdele alatyn tehnıkalyq progressıvti, ónimdi jumys kúshin qurý úshin asa qajet. Bolashaqtyń tabysty ekonomıkasy bilim berýine, halyqtyń daǵdylary men qabiletine ınvestıtsııalaйtyndar bolmaq. Bilim berýdi áleýmettik qajettilikterge jumsalatyn shyǵyndar retinde ǵana emes, ekonomıkalyq ınvestıtsııalar retinde túsiný qajet. Bilim berý men ekonomıkalyq ósýdi baйlanystyratyn kóptegen dálelder bar: makro- jáne mıkroekonomıkadaǵy halyqaralyq zertteýlerdi sholý bilim berýdiń, tabystyń jáne ónimdiliktiń arasynda tyǵyz baйlanystyń bar ekenin dáleldep otyr. Bul rette oqytýdyń bastapqy kezeńine ınvestıtsııalaýdyń zor qaйtarymy bolatyny baйqalady; zertteýler bilim berýdi damytýǵa jumsalǵan ınvestıtsııanyń mańyzdy jaqtaryn rastaйdy. Ekonomıkalyq paйdadan bólek bilim berý basqa da áleýmettik paйdalardy keltiredi, áleýmettik kapıtaldyń – azamattardyń kóp úlesiniń qatysýymen quralǵan, áleýmettik birligi men ıntegratsııasy joǵary, quqyq buzýshylyq deńgeйi tómen qoǵamnyń qalyptasýyna yqpal etedi. Jastaйynan bilim alý áleýmettik, emotsıonaldyq jáne basqa da ómirge qajetti daǵdylardy qalyptastyrýda mańyzdy rólge ıe. Bilim berý qyzmetiniń barlyq spektrlaryn odan ári damytýdyń senimdi dálelderi osynda. Qazaqstannyń bilim berýdi túbegeйli jańǵyrtýy: bilim berýge salynatyn ınvestıtsııany aйtarlyqtaй jáne turaqty ulǵaйtýy, onyń sapasyn jaqsartýy qajet. Sondyqtan jańa ulttyq paйymdaý usynylady: 2020 jylǵa qaraй Qazaqstan – bilimdi memleket, aqylmen qurylǵan ekonomıka jáne biliktiligi joǵary jumys kúshi. Bilim berýdiń damýy elimizdiń bolashaq ekonomıkalyq, saıası jáne áleýmettik-mádenı órkendeýi súйenetin tuǵyrnamasy bolýy tıis. Bilim berý salasyndaǵy Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettik saıasatyn iske asyrýdyń uйymdastyrýshylyq negizi – qazaqstandyq bilimdi jańǵyrtýdyń jalǵastyrylýyn qamtamasyz etetin Qazaqstan Respýblıkasynda bilim berýdi damytýdyń 2011 – 2020 jyldarǵa arnalǵan memlekettik baǵdarlamasy (budan ári – Baǵdarlama) bolýy tıis. Baǵdarlama bilim berý salasyndaǵy memlekettik saıasattyń uйymdastyrýshylyq negizi retinde bilim berý men tárbıeniń, basqarý júйesiniń, bilim berý qyzmeti sýbъektileriniń quqyqtyq-uйymdastyrýshylyq nysandarynyń jáne qarjy-ekonomıkalyq tetikteriniń qurylymyndaǵy, mazmuny men tehnologııalaryndaǵy ózgeristerdi qamtıtyn resýrstary men merzimi boйynsha bir-birimen ózara baйlanystaǵy is-sharalar kesheni bolyp tabylady. 3. Aǵymdaǵy jaй-kúйdi taldaý Eskertý. 3-bólimge ózgeris engizildi - QR Prezıdentiniń 12.08.2014 N 893 Jarlyǵymen. Qazaqstan Respýblıkasynda el basshylyǵynyń adamı kapıtaldy damytýdyń qajettiligi men mańyzdylyǵyn túsinip, bilim berý júйesin reformalaýdy bastaýǵa jáne júrgizýge jan-jaqty qoldaý kórsetýiniń nátıjesinde bilim berýdi qarqyndy damytý men jańǵyrtý múmkin bolyp otyr. 2005 jyldan bastap Qazaqstan Respýblıkasynda bilim berýdi damytýdyń 2005 – 2010 jyldarǵa arnalǵan memlekettik baǵdarlamasy, Qazaqstan Respýblıkasynda tehnıkalyq jáne kásiptik bilim berýdi damytýdyń 2008 – 2012 jyldarǵa arnalǵan memlekettik baǵdarlamasy, 2007 – 2011 jyldarǵa arnalǵan «Qazaqstan balalary» baǵdarlamasy, Balalardy mektepke deйingi tárbıemen jáne oqytýmen qamtamasyz etý jónindegi 2010 – 2014 jyldarǵa arnalǵan «Balapan» baǵdarlamasy qabyldandy. Daryndy jas qazaqstandyqtarǵa álemniń úzdik ýnıversıtetterinde bilim alýǵa múmkindik beretin Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń «Bolashaq» halyqaralyq stıpendııasyn iske asyrý elimizdegi adamı kapıtaldyń damýyna qosylǵan eleýli úles boldy. Qazaqstan qazirgi ýaqytta bilim berý, adam men bala quqyǵyn qorǵaý salasyndaǵy negizgi halyqaralyq qujattarǵa qatysýshy bolyp tabylady. Bul – Jalpyǵa birdeй adam quqyqtary deklaratsııasy, Bala quqyqtary týraly konventsııa, Adamnyń ekonomıkalyq, áleýmettik jáne mádenı quqyqtarynyń Halyqaralyq deklaratsııasy, Eýropa óńirinde joǵary bilim berýge jatatyn biliktilikti taný týraly Lıssabon konventsııasy, Bolon deklaratsııasy jáne t.b. Adamı resýrstardy damytý elimizdiń 2020 jylǵa deйingi Strategııalyq damý josparyndaǵy basymdyqtardyń biri retinde aйqyndalǵan. Bilim berýge ınvestıtsııa salý arqyly adamı kapıtaldy sapaly damytýda naqty qol jetken maqsattar bar. Qazaqstan Respýblıkasynda bilim berýdi damytýdyń 2005 – 2010 jyldarǵa arnalǵan memlekettik baǵdarlamasyn iske asyrý nátıjesinde 2010 jylǵy 1 shildedegi jaǵdaй boйynsha bilim berýdiń barlyq deńgeйi tıisti uйymdar jelisimen ınstıtýtsıonaldy qamtamasyz etilgen. Bilim berýdiń qurylymy Halyqaralyq bilim berýdiń standartty jikteýishine sáйkes keltirildi. Oqytýdyń 12 jyldyq modelin engizý úshin jaǵdaйlar jasalýda. Tehnıkalyq jáne kásiptik bilim qaйta qurylymdaldy. Mamandardy úsh deńgeйli daıarlaý engizildi: bakalavr – magıstr – Ph.D doktory. Mamandyqtardyń irilendirilgen toptarynan turatyn Qazaqstan Respýblıkasy joǵary jáne joǵary oqý ornynan keйingi bilim mamandyqtarynyń jikteýishi bekitildi. Táýelsiz syrtqy baǵalaý elementterin qamtıtyn (lıtsenzııalaý, attestattaý, akkredıtteý, reйtıng, ulttyq biryńǵaй testileý (budan ári – UBT), memlekettik aralyq baqylaý (budan ári – MAB), talapkerlerdi keshendi testileý jáne t.b.) Ulttyq bilim berý sapasyn baǵalaý júйesi quryldy. Respýblıkanyń barlyq óńirlerinde bilim berý sapasyn baǵalaýdyń oblystyq júйesin engizý bastaldy. Bilim berý uйymdarynyń materıaldyq bazasy nyǵaйtylýda. 2009 jyldyń ózinde mektepterde 640 bıologııa kabıneti, 536 – lıngafondyq mýlьtımedıalyq kabınet (budan ári – LMK), 10 fızıka kabıneti, 78 hımııa kabıneti jaraqtandyryldy, 721 mektep ınteraktıvti taqtalarmen tolyqtyryldy. Qazirgi ýaqytta 3450 mekteptiń lıngafondyq mýlьtımedıalyq kabınetteri bar, 2005 jylmen salystyrǵanda olardyń sany 2661-ge kóbeйip otyr. Bilim berý sapasy arttyrylýda. Inklıýzıvti bilim damýda. Orta mekteptiń balalaryn tegin tamaqtandyrý jáne jetkizý máseleleri baıaý sheshilýde. Joǵary jáne joǵary oqý ornynan keйingi bilimi bar kadrlardy daıarlaýǵa arnalǵan memlekettik bilim berý tapsyrysy 2005 jylǵy 25710-nan 2010 jyly 35425-ke artty. Bilim salasyn aqparattandyrýdy damytý jumystary júrgizilýde. Qazirgi ýaqytta 18 oqýshyǵa bir kompьıýterden keledi. 2005 jyly atalǵan kórsetkish 41-di quraǵan, onyń ishinde 36-sy – aýyldyq jerlerde. Internet jelisine mektepterdiń 98 %-y qosylǵan, aýyldyq jerlerde – 97 % (2005 jyly – tıisinshe 75 % jáne 70 %). Mektepterdiń 34 %-nyń keń jolaqty ınternetke shyǵýǵa múmkindigi bar. Qazaqstandyq mektep oqýshylary TIMSS – 2007 halyqaralyq salystyrmaly zertteýine qatysyp, 36 eldiń 4 synyp oqýshylary arasynda matematıka boйynsha 5-oryndy jáne jaratylystaný boйynsha 11-oryndy ıelendi. Qazirgi ýaqytta Qazaqstanda memlekettik tildiń damýyna zor kóńil bólinýde. Ortalyq jáne jergilikti atqarýshy organdarda, respýblıka óńirlerindegi joǵary oqý oryndary janynan qazaq tilin oqytý ortalyqtary quryldy, mindetti oqytý kýrstary engizildi, qazaq tilinde is júrgizý, negizgi jáne orta jalpy bilim beretin mektepterde memlekettik tildi deńgeйlep oqytý engizildi. Daryndy balalarǵa arnalǵan úsh tilde oqytatyn mamandandyrylǵan mektepterdiń jelisi quryldy. Qazirgi ýaqytta respýblıkada úsh tilde oqytatyn 33 mektep jumys isteйdi. 6 Nazarbaev Zııatkerlik mektebi quryldy. Ulttyq joǵary mektepte bilim berýdiń álemdik deńgeйine jetý jóninde sharalar qabyldandy: Qazaqstan Eýropalyq bilim keńistigine endi, Bolon Deklaratsııasyna qosyldy, Astana qalasynda álemdik deńgeйdegi bedeldi joǵary oqý orny – «Nazarbaev Ýnıversıteti» quryldy. Oqý baǵdarlamalarynyń mazmunyn aйqyndaýda joǵary oqý oryndarynyń akademııalyq erkindigi keńeйtildi: tańdaý boйynsha komponent bakalavrıatta 40 %-dan 50 %-ǵa, magıstratýrada 50 %-dan 60 %-ǵa jáne doktorantýrada 70 %-dan 80 %-ǵa deйin ulǵaйtyldy. Sapaly joǵary bilim alýǵa yntaly stýdentterdiń sany ósip keledi. Shet elderde 20 myńnan astam qazaqstandyq bilim alady. 3 myńǵa jýyq «Bolashaq» halyqaralyq stıpendııasynyń stıpendıaty álemniń 27 elinde oqıdy. Sheteldikter úshin elimizdiń joǵary oqý oryndarynda bilim alýdyń tartymdylyǵyn arttyrý úshin jaǵdaйlar jasaý jóninde sharalar qabyldanýda. Respýblıkanyń joǵary oqý oryndarynda 10 myńnan astam shetel azamattary bilim alýda. Degenmen qazaqstandyq bilim berý sapasy básekege túse almaйtyndaй kúйinde qalyp otyr. Mektepke deйingi tárbıe men oqytý Táýelsizdik alǵanǵa deйin Qazaqstanda 7 jasqa deйingi balalardyń 70%-yn qamtıtyn Ortalyq Azııadaǵy eń úzdik bilim berý júйesi boldy. 1991 jyly 8743 balabaqsha boldy, olardyń jartysynan astamy (4868) "ońtaйlandyrý" kezeńinde jekeshelendirildi, balabaqsha ǵımarattarynyń bir bóligi qaraýsyz qalyp, buzyldy. Tutastaй alǵanda, 2000 jylǵa deйin respýblıkadaǵy balabaqshalardyń sany 1144-ke deйin azaйdy. 2013 jylǵy 1 qańtardaǵy jaǵdaй boйynsha respýblıkada 8590 mektepke deйingi uйym jumys isteйdi, olarǵa 644,3 myń bala barady. Halyqaralyq (Germanııadaǵy, Japonııadaǵy jáne t.b.) tájirıbeni eskere otyryp, sondaй-aq balalardy mektepke deйingi tárbıemen jáne oqytýmen kóbirek qamtý maqsatynda belsendi túrde shaǵyn ortalyqtar ashylýda (shaǵyn ortalyqtar - 63,5%, balabaqshalar - 36,4%). Bilim berý salasyndaǵy negizgi halyqaralyq qujattarǵa sáйkes Qazaqstan Respýblıkasynyń zańnamasynda damý múmkindikteri shekteýli balalar úshin bilim alýǵa teń quqyqtar qaǵıdaty kózdelgen. Respýblıkada 2375 bala úshin 166 balabaqshada ınklıýzıvti bilim berý júzege asyrylýda, bul anyqtalǵan damý múmkindikteri shekteýli balalardyń jalpy sanynyń 14%-yn quraйdy. Budan basqa, damý múmkindigi shekteýli balalarǵa arnalǵan 39 arnaйy balabaqsha men jalpy maqsattaǵy balabaqshalarda 315 arnaйy top jumys isteйdi. Olardyń kontıngenti balabaqshalarda 4945 balany, arnaйy toptarda 5879 balany quraйdy. Arnaйy mektepke deйingi uйymdarǵa barýǵa múmkindigi joq múmkindigi shekteýli balalar úshin ońaltý ortalyqtarynda, psıhologııalyq-pedagogıkalyq túzetý kabınetterinde (budan ári - PPTK) túzetý-pedagogıkalyq qoldaý kórsetý kózdelgen. Respýblıkanyń jumys istep turǵan 129 PPTK-de negizinen mektepke deйingi jastaǵy balalarǵa qyzmet kórsetiledi. Damý múmkindikteri shekteýli 43811 balanyń 15244-i mektepke deйingi tárbıemen qamtylǵan. 2010-2014 jyldar aralyǵyndaǵy úsh jyl ishinde mektepke deйingi uйymdardyń sany qurylys, jekemenshik balabaqshalar ashý jáne buryn jekeshelendirilgen balabaqshalardyń ǵımarattaryn qaйtarý, bos turǵandaryn yńǵaйlastyrý, turǵyn úй keshenderiniń 1-qabatynda ashý sııaqty ózge de engizý tásilderi esebinen 288,3 myń oryndyq 4 myńnan astam birlikke (1211 balabaqsha jáne 2811 shaǵyn ortalyq) ósti. Balalardy mektepke deйingi uйymdarmen qamtý 2010 jyldan bastap 16,5%-ǵa ósip, 71,5%-dy qurady. Sonymen birge elde mektepke deйingi uйymdardyń jetispeýshiligi ózekti problema kúйinde qalyp otyr. Uйymdastyrylǵan mektepke deйingi tárbıeleý men oqytýǵa degen qajettilik barlyq óńirlerde baйqaldy. 2010 jyldan bastap balabaqshalarda oryn kútýshilerdiń sany 34,9 myń balaǵa ósti jáne qazirgi ýaqytta 406,6 myń balany qurady, olardyń 3-6 jastaǵy 196,6 myńy mektepke deйingi uйymda oryn alýǵa tirkelgen. Eldegi demografııalyq protsester - respýblıkanyń mektepke deйingi uйymdarynda oryn alýǵa kezektiń ósýiniń aйqyndaýshy faktorlarynyń biri. Qazaqstanda sońǵy 20 jyldaǵy bala týýdy taldaý: 1990 jáne 1999 jyldar aralyǵynda týý deńgeйiniń tómendegenin, al 2000 jyldan 2013 jylǵa deйin týý deńgeйiniń ortasha eseppen 13 myń adamǵa óskenin kórsetti, bul keйin mektepke deйingi uйymdardaǵy orynǵa kezektiń jylyna 5-7%-ǵa ósýine ákeledi. 2013 jyly eń kóp bala sany Astana qalasynda (4978), Almaty (11254) jáne Ońtústik Qazaqstan oblystarynda (20448) týylǵan. Jalpy respýblıka boйynsha halyqtyń tabıǵı ósimi osy kezeńde 2716 adamdy qurady. Osyǵan baйlanysty maqsatqa qol jetkizýge kedergi keltiretin demografııalyq protsesterge baйlanysty táýekelder týyndaýy múmkin. Demografııalyq protsesterdiń oń serpini oryn alǵan jaǵdaйda, mektepke deйingi uйymdardaǵy qajettilik týyndaйtyn nemese ósetin eldi mekenderdiń sany artady. Táýekel deńgeйin tómendetý úshin balalardy qamtýdyń artýy jáne mektepke deйingi uйymdardy ashýdy qarjylandyrý kórsetkishterin jyl saйynǵy naqtylaý kezinde mektepke deйingi uйymdarda memlekettik bilim berý tapsyrysyn ornalastyrý jáne memlekettik-jekeshelik áriptestik tetikterin (budan ári - MJÁ) jandandyrý qajet. Mektepke deйingi bilim berý mazmunyn jańartý maqsatynda mektepke deйingi bilim berýdiń halyqaralyq jáne úzdik otandyq tájirıbesine taldaý júrgizildi. Bul mynadaй problemalardy aйqyndaýǵa múmkindik berdi: balalarmen jumysta qoldanylatyn ádister men jumys nysandarynyń qazirgi zaman talaptaryna sáйkes kelmeýi, munda balalardyń tanymdyq qyzyǵýshylyqtary, olardyń bilýge qumarlyǵy men derbestigi eskerilmeйdi. Budan basqa, mektepke deйingi bilim berýde tehnologııalardy engizýde júйeliliktiń joqtyǵy anyqtaldy. Osyǵan baйlanysty qoldanystaǵy baǵdarlamalar men oqý-ádistemelik keshenderdiń mazmunyn Memlekettik jalpyǵa mindetti bilim berý standarty (budan ári - MJBS) talaptaryna sáйkes qaйta jańartý talap etiledi. Mektepke deйingi deńgeйdi damytýdyń mańyzdylyǵy men ózektiligin eskere otyryp, Ekonomıkalyq yntymaqtastyq jáne damý uйymy (budan ári - EYDU) jobasynyń sheńberinde balalardy erte damytý boйynsha zertteýler júrgizilýde. Qazirgi ýaqytta Mınıstrlik jergilikti atqarýshy organdarmen birlesip, balalardy, onyń ishinde erte jastaǵy balalardy damytýdyń ártúrli nysandaryn damytý boйynsha is-sharalar júrgizýde: 1) mektepke deйingi uйymdardyń barlyq túrleri men tıpteriniń jelisin keńeйtý; 2) konsýlьtatıvtik pýnktter jelisin keńeйtý, ata-analarǵa arnalǵan telehabarlar taratý baǵdarlamalaryn, oqytý saйttaryn jasaý, otbasylardyń ınternet-resýrstarǵa qoljetimdiligin qamtamasyz etý arqyly ata-analardy bilim berý qyzmetterimen qamtamasyz etý; 3) mektepke deйingi bilim berý júйesiniń, onyń ishinde balalardy erte jastan damytý boйynsha mazmunyn baǵdarlamalyq-ádistemelik jańartý; 4) balalardy erte jastan damytý boйynsha irgeli jáne qoldanbaly ǵylymı-zertteý jumystaryn uйymdastyrý. Qazirgi tańda Qazaqstanda 12 jyldyq bilim berýge kóshý kezinde mektepke deйingi bilim berýdiń negizgi róli mektep jasyna deйingi balanyń balabaqshadan bastaýysh mektepke qınalmaй aýysýyna jaǵdaй jasaý, ıaǵnı mektep jasyna deйingi balalardyń bilim alýynyń sabaqtastyǵy men úzdiksizdigi bolyp tabylady. Álemdik tájirıbe balanyń 3-ten 6 jasqa deйingi damý kezeńi mektepte oqýǵa daйyndaý úshin eń qolaйly jas ekenin kórsetip otyr. Osylaйsha, Frantsııada mektepke deйingi bilim berý mindetti bolyp tabylmaйdy, biraq 3-6 jasqa deйingi balalardyń barlyǵy derlik balabaqshaǵa barady. Mundaй jaǵdaй Germanııada, Kanadada, Vengrııada, Anglııada oryn alǵan. Danııada mektepke deйingi tárbıe men oqytýdyń qurylymy qazaqstandyq qurylymǵa uqsas: bóbekjaй - bir jarym jastan 3 jasqa deйingi balalar úshin, balabaqshalar - 3-ten 6-7 jasqa deйin. Álemdik úrdisterdi jáne bilim berý júйesiniń 12 jyldyq oqytýǵa kóshýin eskere otyryp, balalardy mektepte oqytýǵa 3 jastan 6 jasqa deйin daйyndaýdy qamtamasyz etý qajet. Otbasylyq jáne qoǵamdyq tárbıeniń sabaqtastyǵyn qamtamasyz etý úshin respýblıkada ata-analarǵa arnalǵan 1046 konsýlьtatıvtik pýnkt jumys isteйdi. El Prezıdentiniń halyqqa joldaýy jańa mádenıet pen mıssııaǵa ıe, úsh tildi (memlekettik, ultaralyq kelisim men qatynas tili retinde orys jáne shet tili) meńgergen jańa formattaǵy adam tárbıeleýdi kózdeйdi. 1867 (59,6%) balabaqsha jáne jalpy kontıngenti 340,4 myń balany quraйtyn 3780 (69,2%) shaǵyn ortalyqta tárbıeleý-bilim berý protsesi qazaq tilinde júzege asyrylady. 310 balabaqshada (9,9%) jáne 1682 shaǵyn ortalyqta (29,8%) 92,1 myń bala orys tilinde, 948 balabaqshada (30,3%) 211,5 myń bala orys jáne qazaq tilderinde jáne 3 balabaqshada (0,1%) 267 bala ózbek tilinde tárbıelenýde. Memlekettik til mártebesiniń artýy qazaq tilinde tárbıeleйtin jáne oqytatyn mektepke deйingi uйymdarda jergilikti emes ult balalary sanynyń ósýine yqpal etedi. Qazirgi tańda olarda orys jáne basqa ulttardyń 93 myńnan astam balasy tárbıelenýde. Qazirgi jaǵdaйda mektepke deйingi bilim berý júйesiniń damýy pedagog kadrlardy daıarlaý men qaйta daıarlaý máselesi qanshalyqty tıimdi júzege asyrylyp jatqanyna negizdelgen. 2013 jylǵy 1 qańtardaǵy jaǵdaй boйynsha respýblıkanyń mektepke deйingi uйymdarynda 60422 adam (12957 - shaǵyn ortalyqtardyń pedagogteri) eńbek etedi, onyń ishinde jas pedagogter sany - 18387 adam. Bilim deńgeйi: 58%-y joǵary bilimdi, bul rette arnaйy mektepke deйingi - 21,2%, orta arnaýly - 37,9%, onyń ishinde mektepke deйingi joǵary bilimi barlar - 53%. Qaйta daıarlaý kýrstarynan ótken pedagogterdiń úlesi, onyń ishinde mektepke deйingi uйymdardyń meńgerýshileri, ádiskerler, defektologter, logopedter, psıhologter jáne basqalary 26,1%-dy qurady. Mektepke deйingi uйymdardy ashýdyń jáne engizýdiń 2014-2020 jyldarǵa arnalǵan qadamdyq josparyna sáйkes 2020 jylǵa deйin kadrlarǵa qajettilik - 25607 adamdy (tárbıeshiler - 14952, psıhologter - 2724, basqa mamandar - 4894, basshylar - 3037) quraйdy, ol kolledjder (8097 adam) men JOO (37200 adam) túlekteri esebinen qamtamasyz etiletin bolady. Jumys istep turǵan mektepke deйingi uйymdardyń (mektepke deйingi joǵary bilimi bar) pedagogtermen qamtamasyz etilýin taldaý negizinen pedagogterdiń joǵary pedagogıkalyq bilimi beйini boйynsha emes ekendigin kórsetilip otyr. Bul rette atalǵan pedagogterdiń 5 jyl jáne odan kóp jumys ótili bar. Mektepke deйingi uйymdardyń 56795 pedagogi "Órleý" biliktilikti arttyrý ulttyq ortalyǵy" aktsıonerlik qoǵamynda (budan ári -"Órleý" BAUO" AQ) 2020 jylǵa deйin qysqa merzimdi biliktiligin arttyrý kýrstarymen josparly túrde qamtamasyz etiledi. Mektepke deйingi uйymdarda 8-9 jáne odan da kóp toptarǵa medıtsınalyq bıkege 1,5 mólsherleme jáne dıetalyq bıkege 0,5 mólsherleme qarastyrylǵan. Uйymdarda fızıoterapııa kabınetteri bar, balalardy dene jáne psıhıkalyq densaýlyǵyn qorǵaý jáne nyǵaйtý boйynsha mindetterdi oryndaйtyn dáriger qyzmetine bir shtattyq birlik qarastyrylady. Shaǵyn ortalyqtarda, qysqa merzimde bolatyn toptardaǵy mektepke deйingi jastaǵy balalarǵa medıtsınalyq qyzmet kórsetý aýmaqtyq uйymdarda bastapqy medıtsınalyq-sanıtarlyq kómek (budan ári - BMSK) arqyly júzege asady. Baıandalǵandy eskere otyryp, mynadaй kúshti jáne álsiz jaqtaryn atap kórsetýge bolady. Kúshti jaqtary: memlekettik baǵdarlamany iske asyrý 3-6 jastaǵy balalardy mektepke deйingi bilim berýmen tolyq qamtýdy qamtamasyz etýge múmkindik beredi. Memlekettik bilim berý tapsyrysyn mektepke deйingi uйymdarda menshik nysanyna qaramastan ornalastyrý jekeshe sektordy bilim berý salasyna tartýdy jalǵastyrady. Mektepke deйingi uйymdarda ınklıýzıvtik bilim berý aйtarlyqtaй ósedi (5%-dan 15%-ǵa deйin). Budan basqa, mektepke deйingi bilim berý mazmunynyń sapasy, onyń ishinde kadr quramy jaqsarady. Baǵdarlama 120 myńnan astam adamnyń jumysqa ornalasýyna járdemdesedi (2014 j. - 17,8 myń adam, 2015 j. - 14,8 myń adam, 2016 j. -15,2 myń adam, 2017 j. - 11,8 myń adam, 2018 j. - 13 myń adam, 2019 j. - 18,2 myń adam, 2020 j. - 37,9 myń adam). Álsiz jaqtary: mektepke deйingi uйymdardyń jelisi, negizinen, úlgilik balabaqshalardyń qurylysyn salý esebinen emes, balamaly jeli (shaǵyn ortalyqtar, mektepke deйingi uйym ashýǵa bolatyn bos turǵan ǵımaratty yńǵaйlastyrý, turǵyn úйlerdiń 1-qabattarynda mektepke deйingi uйymdardy ashý jáne t.b.) esebinen ósedi. Orta bilim Bilim berý júйesiniń bazalyq deńgeйi orta bilim bolyp tabylady. Ony tegin alý quqyǵyna el Konstıtýtsııasy kepildik beredi. Orta bilim berý júйesinde materıaldyq-tehnıkalyq, oqý-ádistemelik bazanyń nasharlyǵyna, sondaй-aq oqytýdyń mazmuny men ádisterin jańartý qajettiligine baйlanysty problemalar oryn alǵan. 2010 jylǵy 1 shildedegi jaǵdaй boйynsha respýblıkada jergilikti atqarýshy organdar (budan ári – JAO) men Qazaqstan Respýblıkasy Bilim jáne ǵylym mınıstrligine (budan ári – BǴM) vedomstvolyq baǵynysty 7576 memlekettik kúndizgi jalpy bilim beretin mektep jumys isteйdi, onda 2,5 mln.-ǵa jýyq oqýshy bilim alady. Mektepterdiń jalpy sanynyń 64,6 %-y úlgilik, 35,4 %-y – yńǵaйlastyrylǵan ǵımarattarda ornalasqan, 201 mektep apatty jaǵdaйda. Mektepterdiń 37,4 %-y tasymaldanatyn sýdy paйdalanady. 70 mektep 3 aýysymda, 1 mektep 4 aýysymda jumys isteйdi. Mektepterdiń 25,1 %-y kúrdeli jóndeýdi qajet etedi. Respýblıkanyń negizgi jáne orta mektepteriniń 47,4 %-y jańa úlgidegi fızıka kabınetterimen, 13,2 %-y hımııa, 16,3 %-y bıologııa, 46,7 %-y lıngafondyq mýlьtımedıalyq kabınetterimen jabdyqtalǵan. Árbir besinshi mektepte ashana men býfet joq. Mektep ashanalarynyń jabdyqtary men múkámmalynyń eskirýi 80 %-dy quraйdy. Mektepterdiń 26,4 %-nda sport zaldary joq. Memleket qarjylandyratyn arnaйy avtobýstarmen balalardy mektepke tasymaldaý baǵdarlamasy joq. Osylardyń barlyǵy 12 jyldyq bilim berý modelin engizý merzimin keйinge qaldyrýǵa sebep boldy. Qazaqstandyq bilim berý júйesiniń ereksheligi – mektepterdiń jalpy sanynyń 56,5 %-yn quraйtyn (2005 jyly – 52 %) ShJM bolýy. Onyń ishinde, aýyldyq jerlerde – 68,6 %. Is júzinde árbir tórtinshi muǵalim ShJM-da jumys istep, árbir altynshy qazaqstandyq oqýshy ShJM-da oqıdy. Múmkindikteri shekteýli balalar sany ósýde. Eger 2005 jyly olardyń sany 124 myńdy qurasa, 2010 jyly 149 myńnan asty. Olardyń 41,4 %-y ǵana arnaйy bilim berý baǵdarlamalarymen qamtylǵan. Qazirgi zamanǵy bilim berý júйesi, oqytýdyń ınnovatsııalyq nysandary men ádisterin engizý pedagog qyzmetkerlerdiń tulǵasyna jáne kásibı quzyrettiligine joǵary talaptar qoıýda. Búgingi tańda pedagog eńbegin materıaldyq jáne moralьdyq jaǵynan yntalandyratyn jáne onyń áleýmettik mártebesin kóteretin barabar zańnamalyq baza men júйe qurylmaǵan. Jumys isteйtin árbir besinshi muǵalimniń jasy 50-de jáne odan da úlken. Pedagogterdiń jalpy sanynan 3 jylǵa deйingi ótili barlar – 13 %. Jyl saйynǵy jas kadrlar esebinen tolyǵý tek 2,6 %-dy qurap otyr. Genderlik sáйkessizdik, kásip femınızatsııasy (81,3 % áйel muǵalimder) baйqalyp otyr. Tómen jalaqy (elimizdegi ortasha jalaqynyń 60 %-ǵa jýyǵy), pedagog kásibiniń bedeliniń bolmaýy joǵary bilikti kadrlardyń bul saladan ketýine yqpal etedi. 2000 jyldan bastap qyzmetkerler jalaqysynyń 400 %-ǵa óskenine qaramastan, onyń deńgeйi elimizdegi tómen deńgeйlerdiń biri bolyp qalyp otyr. Bilim berý salasyndaǵy memlekettik saıasattyń basym baǵyty óskeleń urpaqty tárbıeleý júйesin damytý bolyp tabylady. Alaйda, bilim berý uйymdary men balalardyń qoǵamdyq uйymdarynyń tárbıe berý áleýetiniń tıimdiligi tómen bolyp otyr. Mektepterde eńbekpen tárbıeleý jáne kásiptik baǵdarlaý júйesi joйylǵan, mektepterdegi jáne mektepten tys uйymdardaǵy kórkem jáne mýzykalyq shyǵarmashylyq úйirmeleriniń, sport sektsııalarynyń sany jetkiliksiz. Balalar men mekteptiń qoǵamdyq uйymdarynyń qyzmeti durys jolǵa qoйylmaǵan. Balalardy qosymsha bilim berýmen qamtý basqa eldermen (30–50 %) salystyrǵanda 21,5 %-dy ǵana quraйdy. Bilim alýshylardy sport sektsııalarymen qamtý búginde 20 %-dy quraйdy. Orta bilimge keri áser etetin faktorlar – eskirgen ádisnamalar men bilim berý mazmunyn irikteý qaǵıdattary. Aqparattyń shamadan tys bolýy oqýǵa degen yntanyń tómendeýine jáne oqýshylar densaýlyǵynyń nasharlaýyna ákeledi. Oqytý tulǵany damytýǵa emes, jalań nátıjeler alýǵa baǵyttalǵan. Osylaйsha, qazirgi bar problemalar orta bilim júйesin qazaqstandyq qoǵam damýynyń qazirgi zamanǵy talaptaryna jáne álemdik bilim berý keńistigine kirigý sharttaryna sáйkes jańǵyrtýdy talap etedi. Tehnıkalyq jáne kásiptik bilim TjKB júйesi tulǵa múddelerin, eńbek naryǵynyń suranystaryn jáne ekonomıka men áleýmettik salany damytýdyń perspektıvalaryn qanaǵattandyrýda mańyzdy ról atqarady. 2010 jylǵy 1 shildedegi jaǵdaй boйynsha jalpy memlekettik statıstıka derekteri boйynsha 786 TjKB oqý orny jumys isteйdi, 2005 jylmen salystyrǵanda olardyń sany 64-ke ósti, onyń ishinde 306 kásiptik lıtseй, 480 kolledj. Olardyń 22,8 %-y aýyldyq jerlerde ornalasqan. Jalpy bilim beretin mektepterdi bitirýshilerdiń 32,7 %-y kásiptik lıtseйler men kolledjderde oqýyn jalǵastyrýda, onyń ishinde 9-synyptan keйin – 24,8 %, 11-synyptan keйin – 7,9 %. TjKB oqý oryndarynda 609 myń adam, onyń ishinde 36,3 %-y ǵana memlekettik tapsyrys boйynsha bilim alýda. Tehnıkalyq jáne qyzmet kórsetý eńbeginiń bilikti mamandaryn daıarlaý 177 mamandyq jáne 416 biliktilik boйynsha júzege asyrylady. Sonymen qatar eńbek naryǵynda kásibı standarttardyń, mamandarǵa qoйylatyn qazirgi zamanǵy biliktilik talaptarynyń bolmaýy ındýstrııa jáne jumys berýshiler suranystaryna kadrlardy daıarlaý mazmunynyń barabarlyǵyna qol jetkizýge múmkindik bermeйdi. TjKB júйesiniń qoldanystaǵy ınfraqurylymy men materıaldyq-tehnıkalyq jaraqtandyrýy kadrlar daıarlaýdyń sapasy men jastar úshin oqytýdyń tartymdylyǵyn qamtamasyz ete almaйdy. Joǵary deńgeйde bilim berý úshin ınjener-pedagog qyzmetkerlerdi qoldaýdyń tómen bolýy biliktiligi joǵary kadrlardyń ekonomıkanyń basqa salalaryna aýysýyna sebep bolýda. Tıimsiz basqarý naryqtyq jaǵdaйda oqý oryndarynyń básekege qabilettiligin qamtamasyz etpeйdi. Az qarjylandyrý jáne memlekettik bilim berý tapsyrysy boйynsha bir mamandy oqytýǵa ketetin shyǵystar quny oqýshynyń qazirgi zamanǵa saй biliktilik alýyna múmkindik bermeйdi. Budan basqa úzdiksiz bilim alý jáne biliktiligin ómir boйy arttyrý máselelerin sheshý qajet. Bilimge negizdelgen ekonomıka jáne qoǵam, ómir boйy oqytý – básekege qabilettilik pen jańa tehnologııalardy qoldaný problemalaryn sheshýdiń, áleýmettik birlikti, teń múmkindikter men ómir sapasyn jaqsartý tásilderi bolýy tıis. Joǵary, joǵary oqý ornynan keйingi bilim jáne ǵylym Joǵary bilim respýblıka ekonomıkasynyń barlyq salalary úshin quzyretti jáne básekege qabiletti mamandardy kásibı daıarlaýdy qamtamasyz etýde, ǵylym men óndiristi biriktirýde mańyzdy ról atqarady. Qazirgi ýaqytta 148 joǵary oqý orny (9 ulttyq, 2 halyqaralyq, 32 memlekettik, 12 azamattyq emes, 90 jeke menshik jumys isteйdi, onyń ishinde 16-y aktsıonerlengen), onda 595 myńnan astam adam oqıdy. Kóptegen jumys berýshiler joǵary oqý oryndary oqytyp shyǵaratyn mamandar sapasyna qanaǵattanbaйdy. Bilim berý baǵdarlamalary jumys berýshilerdiń kútken nátıjelerine jaýap bermeйdi jáne ekonomıka talaptaryna sáйkes kelmeйdi. Qazaqstanda barlyq joǵary bilim júйesin qamtıtyn mańyzdy jasyryn faktor jemqorlyq bolyp tabylady. Ony joıýdyń naqty sharalary qabyldanbaйynsha joǵary bilim saıasaty tıimdi bolmaйdy. Joǵary oqý oryndaryn kadrlarmen qamtamasyz etýde keri úrdis oryn alǵan: professor-oqytýshy quramyn júйeli daıarlaý joq, qosa jumys atqarý keńinen taralǵan. Qazaqstannyń joǵary oqý oryndarynyń materıaldyq-tehnıkalyq resýrstary jetkilikti qarqynmen jańartylmaйdy. Joǵary oqý oryndarynda gýmanıtarlyq mamandyqtar sııaqty tehnıkalyq mamandyqtar boйynsha da kitaphana qoryn jańartýdyń bekitilgen normalary saqtalmaйdy. Kóptegen pánder boйynsha oqýlyqtar ázirlenbeйdi nemese az tırajben basylady. Joǵary oqý oryndarynyń aqparattyq resýrstary biriktirilmegen, kitaphana qory bytyrańqy sıpatqa ıe. Qazirgi ýaqytta bilim berý qyzmetin qarjylandyrýdy memlekettik qoldaýdyń qazirgi tetikteri jetkiliksiz. Bilimdi, ǵylymdy jáne óndiristi biriktirý, joǵary oqý ornynan keйingi bilimdi ǵylym men tehnıkanyń qazirgi kezeńdegi jetistikteri negizinde damytý búgingi kúnde ekonomıkany damytýdyń basym baǵyttarynyń biri bolyp tabylady. Ǵylym salasynda birqatar sheshilmegen problemalar bar. Eskirgen materıaldyq-tehnıkalyq baza jáne zerthana jabdyqtary sapaly ǵylymı zertteýlerdi júrgizýge múmkindik bermeйdi. Jobalaý ınstıtýttary men konstrýktorlyq bıýrolar sanynyń jetkiliksizdigi óndiristegi tehnologııa transfertin báseńdetedi. Jobalaý ınstıtýttarynyń, konstrýktorlyq bıýrolardyń jáne óndiristiń joǵary oqý oryndarymen ózara qarym-qatynas tetigi joq. Jastardy ǵylymǵa tartý úshin jaǵdaйlar jasalmaǵan. Kadrlardyń qartaıýy baйqalady. Ǵylymı qyzmetkerlerdiń ortasha jasy – 55-te. Qazaqstannyń joǵary oqý oryndarynyń ǵylymı áleýeti asa tıimsiz paйdalanylady. Bilimniń, ǵylymnyń jáne óndiristiń arasyndaǵy baйlanystyń nasharlyǵy myna sebepterge negizdelgen: joǵary oqý oryndary men ǵylymı uйymdar arasyndaǵy vedomstvoaralyq kedergiler; joǵary oqý oryndarynyń ǵylymyn jetkiliksiz qarjylandyrý; ǵylym men tehnıkanyń jetistikterine oraй áreket etýge, óndiristiń ózgergen suranysyn esepke alýǵa múmkindik bermeйtin bilim berý protsesin shamadan tys ákimshilendirý; jeke menshik sektordyń bilimdi, ǵylymdy jáne ınnovatsııalyq qyzmetti qarjylandyrýdy júzege asyrýǵa ekonomıkalyq yntalandyrý sharalarynyń bolmaýy. Qazaqstanda ázirlemelerdi oryndaйtyn jáne ǵylymı-zertteý jáne tájirıbelik-konstrýktorlyq jumystardy nátıjesine jetkizýdi qamtamasyz etetin, olardy tájirıbe júzinde iske asyratyn ınnovatsııalyq qurylymdy qoldaýdyń ınstıtýtsıonaldy nysandary damymaǵan. Qazaqstandaǵy ǵylymı ázirlemelerdiń úles salmaǵy damyǵan elderde qabyldanǵan deńgeйden on ese tómen qalyp otyr. Tárbıe jumysy jáne jastar saıasaty Bilim berý júйesin jańǵyrtýdyń mańyzdy mindetteriniń biri – ókilderi básekege qabiletti bilimdi meńgergen, oй-órisi damyǵan ǵana emes, joǵary azamattyq jáne adamgershilik ustanymy, otansúйgishtik sezimi men áleýmettik jaýapkershiligi qalyptasqan zııatker ultty qalyptastyrý bolyp tabylady. 2010 jyldyń basynda 14–29 jas aralyǵyndaǵy halyqtyń sany jalpy halyqtyń 28,7 %-yn quraйdy. Aýyldyq jerlerde turatyn jastardyń úlesi – 49,1 %. 2010 jyldyń basynda týylǵannan bastap 18 jasqa deйingi jas óspirimderdiń sany 5 mln. adamǵa jýyq. Balalardyń quqyǵy men múddelerin qorǵaýdy jergilikti atqarýshy organdardaǵy mamandar qamtamasyz etedi. Memlekettik jastar saıasaty salasynda mynadaй problemalar oryn alyp otyr. Jastar arasyndaǵy tárbıe jumysyn úйlestirýdiń ortalyqtandyrylǵan júйesi joq. 2008 - 2009 jyldardaǵy áleýmettik saýaldyń derekteri boйynsha jastar uйymdarynyń qyzmetine qatysatyn jastardyń úlesi jastardyń jalpy sanynyń 22 %-yn quraйdy. Ókildi organdardaǵy jastar saıasatynyń máseleleri boйynsha sheshimderdi qabyldaýǵa qatysatyn jastardyń úlesi 1 %-ǵa jetpeйdi. Áleýmettik saýaldyń nátıjeleri respondentterdiń 64 %-y memlekettik joǵary oqý oryndaryn jemqorlyqqa asa beйim dep sanaйdy, 54 %-y joǵary oqý oryndarynda jemqorlyqtyń deńgeйin joǵary dep baǵalaйdy, 28 %-y dıplomdardy «satyp alý» faktilerin kórsetedi. Barlyq balalar úshin óz quqyqtaryn tolyǵymen paйdalaný qamtamasyz etilmegen. Odan basqa, bilim salasynda bilim berý statıstıkasy málimetiniń birtutas bazasy joq. Bilim berýdiń memlekettik statıstıka nysandarynda keń jarııalanymdar joq, biriktirilmegen, olar boйynsha tereń taldaý joq ári qoǵamnyń kópshiligine qoljetimsiz. Bilim berýdiń ulttyq statıstıkasynyń kórsetkishteri halyqaralyq statıstıkanyń talaptaryna saй emes. Osylaйsha, bilim berýdegi ahýaldy taldaý mynalardy kórsetedi. Kúshti jaqtary: bilimdi damytýdyń naqty aйqyndalǵan basym baǵyttary; mektepke deйingi jáne orta bilim obъektileri jelisiniń ulǵaıýy; bilim berýdiń árbir deńgeйi boйynsha ulttyq jáne respýblıkalyq ortalyqtardyń bolýy; qazaqstandyq bilim berý qurylymynyń Bilim berýdiń halyqaralyq standarty jikteýishimen sáйkestigi; tehnıkalyq jáne kásiptik bilimdi qaйta qurylymdaý; Ulttyq bilim berý sapasyn baǵalaý júйesiniń qyzmet etýi; TIMSS – 2007 halyqaralyq zertteýindegi joǵary kórsetkishter; Eýropalyq bilim berý keńistigine kirý. Álsiz jaqtary: bilim berýdi qarjylandyrýdyń jetkiliksizdigi; pedagog kásibi mártebesiniń tómendigi; pedagog kadrlardy daıarlaý sapasynyń jetkiliksizdigi; joǵary bilikti pedagog kadrlardyń tapshylyǵy; balalar quqyqtaryn qorǵaý mamandarynyń sany jetkiliksiz; bilim berýdegi menedjmenttiń nashar damýy; bilim berý salasynda memlekettik – jeke-áriptestik (budan ári – MJÁ) júйesi tolyq damymaǵan; bilim berýdi aqparattandyrýdyń nashar damýy; bilim berý statıstıkasy halyqaralyq standarttarǵa sáйkes emes jáne bilim alýshylarǵa qoljetimsiz; mektepke deйingi tárbıemen jáne oqytýmen tómen qamtylýy; jalpy orta jáne joǵary bilim mazmunynyń birigýiniń joqtyǵy; bilim berý uйymdarynyń materıaldyq-tehnıkalyq bazasynyń nasharlyǵy; ShJM usynatyn bilim berý qyzmetteri sapasynyń nasharlyǵy; ınklıýzıvti bilimniń nashar damýy; ulttyq biliktilik júйesiniń joqtyǵy; kolledjder men JOO bitirýshileriniń biliktiligine bilim berý júйesiniń usynysy men jumys berýshilerdiń suranysynyń arasyndaǵy teńdiktiń joqtyǵy; joǵary bilim men ǵylymnyń yqpaldasýynyń joqtyǵy. Múmkindikter: Memleket úshin: qazaqstandyq bilimniń básekege qabilettiligin arttyrý; adamı kapıtaldyń sapasyn arttyrý; balalardyń ómir sapasynyń áleýmettik quqyqtyq kepildikterin qamtamasyz etý; eńbek resýrstaryn paйdalaný tıimdiligin arttyrý; ulttyq ekonomıkany turaqtandyrý; halyqaralyq uйymdar men jumys berýshiler tarapynan bilimdi ınvestıtsııalyq qoldaý; bilim berý salasynda basqarýdyń jańa tıimdi ádisteriniń paйda bolýy; oqýshylar arasynda sportty óristetý; bıýdjet qarajatyn paйdalanýdyń tıimdiligin arttyrý; bilim berý salasynyń qoljetimdiligin, tartymdylyǵyn, sapasyn, ashyqtyǵyn arttyrý; el ekonomıkasynyń ornyqty ósýin qamtamasyz etý; halyqaralyq reйtıngterdiń kórsetkishterin jaqsartý; ata-analardyń bala tárbıeleýdegi jaýapkershiligin arttyrý; mektepke deйingi tárbıe men oqytýǵa qoljetimdilikti qamtamasyz etý; pedagog kásibine qyzyǵýshylyq týdyrý; búkil qyzmet ýaqytynda oqytý, onyń ishinde shetelde oqytý jáne kásibı quzyrettiligin damytý. Ata-analar úshin: bilim berý uйymdaryn tańdaý múmkindigi; bilim berýdi basqarýǵa qatysý; mektepke deйingi tárbıeniń jáne oqytýdyń erkin qoljetimdiligin qamtamasyz etý; balanyń jetistikteri týraly qashyqtyqtan aqparattyq habarlandyrý arqyly ata-ana – bilim berý uйymy – bala baйlanysyn júzege asyrý. Pedagog úshin: pedagog kásibiniń tartymdylyǵy; mansaptyq ósý júйesin qamtamasyz etý; barlyq qyzmet aıasynda bilim alý, onyń ishinde shetelde jáne kásiptik quzyrettilikti damytý. Bilim alýshylar úshin: barshaǵa birdeй sapaly bilimge qol jetkizý; úzdik bilim berý resýrstary men tehnologııalaryna qol jetkizý; kommýnıkatıvtik jáne kásiptik quzyrettilikti damytý. Qaýip-qater: bilim berýdiń jetkiliksiz qarjylandyrylýyna baйlanysty alǵa qoйylǵan maqsattar men mindetterge qol jetkizbeý; pedagog eńbeginiń tómen ýájdemesi, muǵalim kásibiniń bedelsizdigi; pedagogterdiń basym bóligi daıarlyǵynyń tómen deńgeйi; pedagog kadrlardyń ózdiginen bilim alýǵa jáne kásibı ósýine umtylysynyń jetkiliksizdigi; elektrondyq oqytý júйesin qoldanýdaǵy paйdalanýshylardyń tómen ýájdemesi; demografııalyq protsesterge (týýdyń ósýi) jáne kóshi-qon jaǵdaйlaryna baйlanysty mektepke deйingi uйymdardan oryn alýǵa kezek pen oqýshy orny tapshylyǵynyń ósýi; bilim sapasynyń nasharlaýy; bilim berý uйymdaryn paйdalanýǵa berý merzimderiniń buzylýy; apattyq dep tanylǵan mektepter sanynyń ulǵaıýy; múmkindigi shekteýli balalardyń jáne múgedek balalardyń kóbeıýi; eńbek naryǵynda mamandarǵa degen boljamnyń joqtyǵy; saladaǵy eńbekaqy deńgeйi men eldegi jalaqynyń ortasha deńgeйiniń arasyndaǵy sáйkessizdikten týyndaǵan tehnıkalyq jáne kásiptik bilim júйesinen kadrlardyń ketýi; Qazaqstannyń JOO-da bilim alýdy qalaйtyn shetel azamattary sanynyń qysqarýy; óziniń ǵylymı áleýetin iske asyrýdyń anaǵurlym qolaйly perspektıvalaryn izdeýmen ǵalymdardyń basqa memleketterge ketýi; ǵylymǵa jastardyń az kelýi; baǵdarlamany iske asyrý barysynda qosa oryndaýshylardyń úйlessizdigi. eńbek ýájdemesiniń tómendigi jáne pedagog kásibiniń bedelsizdigi; demografııalyq protsesterge (týýdyń ósýi) jáne kóshi-qon jaǵdaйyna baйlanysty mektepke deйingi uйymdarda oryn alý kezektiligi men oryn tapshylyǵynyń ósýi. Osylaйsha, atalǵan baǵdarlama bilim berý júйesin odan ári jańǵyrtýdy jáne onyń eýropalyq deńgeйge shyǵý perspektıvalaryn boljaйdy. 4. Baǵdarlamanyń maqsattary, mindetteri, nysanaly ındıkatorlary jáne iske asyrý nátıjeleriniń kórsetkishteri Eskertý. 4-bólimge ózgerister engizildi - QR Prezıdentiniń 02.11.2012 № 423; 12.08.2014 N 893 Jarlyqtarymen. Basty maqsaty: Ekonomıkanyń ornyqty damýy úshin sapaly bilimniń qoljetimdiligin qamtamasyz etý arqyly adamı kapıtaldy damytý, bilimniń básekege qabilettiligin arttyrý Baǵdarlamalyq maqsattar: bilim berý qyzmetine teń qol jetkizýdi qamtamasyz etýge baǵdarlanǵan qarjylandyrý júйesin jetildirý; pedagog mamandyǵynyń bedelin kóterý; bilim berýdi basqarýdyń memlekettik-qoǵamdyq júйesin qalyptastyrý; bilim berý protsesiniń barlyq qatysýshylarynyń úzdik bilim berý resýrstary men tehnologııalaryna teń qol jetkizýin qamtamasyz etý; balalardy mektepke deйingi sapaly tárbıemen jáne oqytýmen tolyq qamtýdyń, olardy mektepke daıarlaý úshin mektepke deйingi tárbıeleý men oqytýdyń ár túrli baǵdarlamalaryna teń qol jetkizýdi qamtamasyz etý; jalpy bilim beretin mektepterde Qazaqstan Respýblıkasynyń zııatkerlik, dene bitimi jáne rýhanı damyǵan azamatyn qalyptastyrý, tez ózgeretin álemde onyń tabysty bolýyn qamtamasyz etetin bilim alýdaǵy qajettiligin qanaǵattandyrý, elimizdiń ekonomıkalyq ál-aýqaty úshin básekege qabiletti adamı kapıtaldy damytý, 12 jyldyq oqytý modeline kóshý; qoǵamnyń jáne ekonomıkanyń ındýstrııalyq-ınnovatsııalyq damý suranystaryna sáйkes TjKB júйesin jańǵyrtý, álemdik bilim berý keńistigine kirigý; eńbek naryǵynyń, elimizdiń ındýstrııalyq-ınnovatsııalyq damý mindetteri men jeke tulǵanyń qajettilikterin qanaǵattandyratyn jáne bilim berý salasyndaǵy úzdik álemdik tájirıbelerge saй keletin joǵary bilim sapasynyń joǵary deńgeйine qol jetkizý; ómir boйy bilim alý júйesiniń jumys isteýin qamtamasyz etý; jastardyń boйynda belsendi azamattyq ustanymdy, áleýmettik jaýapkershilikti, otansúйgishtik sezimdi, joǵary adamgershilik jáne kóshbasshylyq qasıetterdi qalyptastyrý. Nysanaly ındıkatorlar: Indıkator 2010 2015 2020 2015 jyldan bastap ShJM-nan basqa, barlyq bilim berý uйymdarynda jan basyna shaqqandaǵy qarjylandyrý tetikteri engiziledi 0% 60% 60% pedagogterdiń jalpy sanynan joǵary jáne birinshi sanattaǵy biliktiligi joǵary pedagog qyzmetkerlerdiń úlesi 42% 49% 54% bilim berý uйymdarynda qamqorshylyq keńester qurylǵan 40% 45% 60% bilim berý uйymdarynyń basshylary menedjment salasynda biliktiligin arttyrǵan jáne qaйta daıarlaýdan ótken 29% 50% 100% orta bilim berý uйymdarynda elektrondyq 0 50% 90% 3 jastan 6 jasqa deйingi balalardy mektepke deйingi tárbıemen jáne oqytýmen qamtý 1 shildede 40% 77,7% 100% 2020 jylǵa qaraй 12 jyldyq oqytý modeline tolyq kóshý júzege asyrylǵan 0 1, 5, 11 synyptar 1-10, 12 synyptar Qazaqstannyń barlyq óńirlerindegi «Nazarbaev Zııatkerlik mektepteri» jobasynyń sheńberindegi mektepterdiń sany 6 20 20 jaratylystaný-matematıka pánderi boйynsha bilim berý oqý baǵdarlamalaryn jetik meńgergen oqýshylardyń úlesi 50% 60% 70% PISA, TIMSS, PIRLS halyqaralyq salystyrmaly zertteýlerdegi qazaqstandyq jalpy bilim beretin mektepter oqýshylarynyń nátıjeleri TIMSS: 7-11 oryn PISA: 50–55 oryn, TIMSS: 10–15 oryn PISA: 40–45 oryn, TIMSS: 10–12 oryn, PIRLS: 10–15 oryn mektepterdiń jalpy sanynan ınklıýzıvti bilim berý úshin jaǵdaйlar jasalǵan mektepterdiń úlesi 10% 30% 70% qatysýshylardyń jalpy sanyna shaqqanda kásibı daıarlyq deńgeйin baǵalaýdan jáne biliktilikti berýden alǵashqy retten ótken TjKB bitirýshileriniń úlesi 40% 75% 80% TjKB oqý oryndarynda memlekettik tapsyrys boйynsha oqýdy bitirgennen keйingi alǵashqy jyly jumyspen qamtylǵan jáne jumysqa ornalasqan túlekterdiń úlesi 68,5% 78% 80% ulttyq ınstıtýtsıonaldy akkredıtteý rásiminen ótken kolledjderdiń úlesi 0% 10% 30% jumys berýshiler qoǵamdastyǵynda biliktilikti táýelsiz baǵalaýdan alǵashqy retten ótken JOO túlekteriniń oǵan qatysqandardyń jalpy sanynan úlesi 0% 35% 80% joǵary oqý oryndarynda memlekettik tapsyrys boйynsha bilim alǵan túlekterdiń JOO bitirgennen keйin bir jyl ishinde mamandyǵy boйynsha jumysqa ornalasqandardyń úlesi 50% 78% 80% álemniń úzdik ýnıversıtetteri reйtınginde kórsetilgen Qazaqstannyń joǵary oqý oryndarynyń sany 0 1 2 halyqaralyq standarttar boйynsha táýelsiz ulttyq ınstıtýtsıonaldy akkredıtteýden ótken joǵary oqý oryndarynyń úlesi 16% 50% 65% halyqaralyq standarttar boйynsha táýelsiz ulttyq mamandandyrylǵan akkredıtteýden ótken joǵary oqý oryndarynyń úlesi 0% 20% 30% otandyq ǵylymı zertteýlerdiń nátıjelerin óndiriske engizýdiń negizinde bilim men ǵylymdy kiriktirý jolymen ınnovatsııalyq qyzmetti júzege asyratyn joǵary oqý oryndarynyń úlesi 0% 10% 13% sońǵy 5 jylda ımpakt-faktorly ǵylymı jýrnaldarda jarııalanymdary jaryq kórgen JOO-nyń professor-oqytýshy quramynyń jáne ǵylymı qyzmetkerlerdiń úlesi 0% 2% 5% barlyq jastaǵy adamdar úshin ártúrli bilim berý nysandary men tıpteri engiziledi jastardyń jalpy sanynan jastar saıasaty men patrıottyq tárbıe salasyndaǵy is-sharalardy iske asyrýǵa belsendi túrde qatysatyn jastardyń úlesi 25% 31% 55% Alǵa qoйylǵan maqsattarǵa jetý úshin mynadaй mindetterdi sheshý qajet: sapaly bilimge qoljetimdilikti arttyrýǵa baǵyttalǵan bilim berýdi qarjylandyrýdyń jańa tetikterin ázirleý; bilim berý júйesin joǵary bilikti kadrlarmen qamtamasyz etý; pedagog qyzmetkerlerdiń eńbegin memlekettik qoldaý men yntalandyrýdy kúsheйtý; bilim berýdegi menedjmentti jetildirý, onyń ishinde korporatıvtik basqarý prıntsıpterin engizý, bilim berýde memlekekettik-jeke áriptestik júйesin qalyptastyrý; bilim berýdi damytýdyń monıtorıng júйesin jetildirý, onyń ishinde halyqaralyq talaptardy eskere otyryp, ulttyq bilim statıstıkasyn qurý; oqý protsesin avtomattandyrýdy engizý úshin jaǵdaй jasaý; mektepke deйingi uйymdardyń jelisin ulǵaйtý; mektepke deйingi tárbıe men oqytýdyń mazmunyn jańartý; mektepke deйingi tárbıe men oqytýdyń uйymdaryn kadrlarmen qamtamasyz etý; 12 jyldyq oqytý modeline kóshýdi bilim berý mazmunyn jańǵyrtýmen júzege asyrý; shaǵyn jınaqtalǵan mektepterdiń problemalaryn sheshý; mekteptegi ınklıýzıvti bilim júйesin jetildirý; ekonomıkanyń ındýstrııalyq-ınnovatsııalyq damý suranystaryn eskere otyryp, TjKB mazmunynyń qurylymyn jańartý; ekonomıka salalary úshin kadrlar daıarlaýdyń ınfraqurylymyn damytý; TjKB-da bilim alýdyń bedelin arttyrý; elimizdiń ındýstrııalyq-ınnovatsııalyq damý jobalaryna saй keletin joǵary jáne joǵary oqý ornynan keйingi bilimi bar kadrlarmen qamtamasyz etý; joǵary bilimniń eýropalyq aйmaǵyna kirigýdi qamtamasyz etý; bilimniń, ǵylymnyń jáne óndiristiń birigýin qamtamasyz etý, zııatkerlik menshik pen tehnologııalardyń ónimderin kommertsııalandyrý úshin jaǵdaй jasaý. Joǵary bilikti ǵylymı jáne ǵylymı–pedagog kadrlardy daıarlaý; ómir boйy oqytý, barshaǵa bilim alý úshin jaǵdaй jasaý; jastardy otansúйgishtikke tárbıeleý jáne olardyń azamattyq belsendiligin, áleýmettik jaýapkershiligin jáne áleýetin ashý tetikterin qalyptastyrý jónindegi sharalar keshenin iske asyrý. Mindetterge qol jetkizý mynadaй kórsetkishtermen ólshenetin bolady: Kórsetkish 2010 2015 2020 Oryndaýshylar pedagogterdiń jalpy sanyna shaqqanda biliktilikti arttyrýdyń jańa júйesi boйynsha biliktilikti arttyrýdan etken pedagogterdiń úlesi 0% 30% 60% BǴM, JAO magıstr dárejesi bar beйindik mektep pedagogteriniń úlesi 0% keminde 10% keminde 20% BǴM pedagogterdiń jalpy sanynan aǵymdaǵy jyly bilim berý uйymdaryna jańadan jumysqa kelgen jas mamandardyń úlesi 2,6% 4,5% 6% JAO, BǴM jaratylystaný-matematıka tsıkli pánderin aǵylshyn tilinde oqytatyn pedagogterdiń úlesi 0,6% 10% 15% BǴM akademııalyq jáne ǵylymı dárejesi bar biliktilikti arttyrý júйesi mamandarynyń úlesi 3,4% 5% 15% JAO, BǴM biliktiligin arttyrý men taǵylymdamadan ótken, onyń ishinde óndiristik kásiporyndar bazasynda, TjKB uйymdarynyń ınjener-pedagog kadrlarynyń úlesi 20% 20% 20% JAO, BǴM, jumys berýshiler qaýymdastyǵy, salalyq mınıstrlikter elimizde biliktiligin arttyrýdan jáne qaйta daıarlaýdan ótken joǵary oqý oryndarynyń professor-pedagog kadrlarynyń úlesi, jyl saйyn 6% 20% 20% BǴM azamattyq joǵary oqý oryndaryna korporatıvti basqarý prıntsıpterin engizý 44% 65% 90% BǴM oqytýda AKT-ny paйdalaný boйynsha biliktiligin arttyrýdan ótken pedagogterdiń úlesi 0% 90% 90% JAO, BǴM olardyń jalpy sanyna shaqqanda 1 kompьıýterge keletin oqýshylardyń sany 18 10 1 JAO, BǴM mektepke deйingi uйymdardyń jalpy sanynan mektepke deйingi shaǵyn ortalyqtardyń úlesi 59,7% 60% 52,7% JAO, BǴM mektepaldy daıarlyqpen qamtylǵan 5-6 jastaǵy balalardyń úlesi 83% 100% 100% JAO, BǴM balabaqshalardyń jalpy sanynan jekemenshik balabaqshalardyń úlesi 10% 27,9%-dan kem emes 30%-dan kem emes JAO, BǴM beйindik mektepterdiń jalpy sanynan jaratylystaný-matematıka baǵytyndaǵy beйindik mektepterdiń úlesi 0% 15% kem emes 35% kem emes JAO, BǴM mektepterdiń jalpy sanynan servıstik qyzmet kórsetetin jańa modıfıkatsııaly kabınetteri (hımııa, bıologııa, fızıka, lıngafondyq jáne mýlьtımedıalyq kabınetter) bar mektepterdiń úlesi 31,7% 40% 80% JAO, BǴM mektepterdiń jalpy sanynan apatty jaǵdaйdaǵy mektepterdiń úlesi 2,6% 2% 1% JAO, BǴM oqýshy ornynyń tapshylyǵy 74,3 myń 45 myń 30 myń JAO, BǴM úsh aýysymda sabaq júrgizetin mektepter úlesi 0,9% 0,2% 0 JAO, BǴM kólikpen jetkizýge muqtaj balalardyń jalpy sanynan mektepke jáne mektepten úйlerine sapaly ári yńǵaйly tasymaldaýmen qamtylǵan mektep oqýshylarynyń úlesi 63% 80% 100% JAO, BǴM «tirek mektepter» – ShJM-ǵa arnalǵan resýrstyq ortalyqtar sany 0 160 160 JAO, BǴM oqýshylardyń jalpy sanynan bilim berý uйymdaryndaǵy sport sektsııalary qyzmetimen qamtylǵan orta bilim berý uйymdaryndaǵy oqýshylardyń úlesi 20% 25% 30% JAO, BǴM oqýshylardyń jalpy sanynan balalar-jasóspirimder sport mektebimen qamtylǵan oqýshylar úlesi 8% 12% 14,5% TSM kórkem, mýzykalyq, tehnıkalyq, ǵylymı shyǵarmashylyqpen qamtylǵan mektep jasyndaǵy balalardyń úlesi 21,5% 23% 38% JAO, BǴM oqýshylardyń jalpy sanynan sport sektsııalary qyzmetimen JOO-ǵy oqıtyndardyń qamtylýy * 20% 40% BǴM damý múmkindigi shekteýli balalardyń jalpy sanynan ınklıýzıvti bilimmen qamtylǵan balalardyń úlesi 9% 25% 50% JAO, EHÁQM, BǴM turmysy tómen otbasylardan shyqqan oqýshylardy tegin dárýmen qosylǵan ystyq tamaqpen qamtamasyz etý 70% 100% 100% JAO, BǴM mamandyqtardyń jalpy sanynan kásiptik standarttarmen qamtamasyz etilgen TjKB mamandyqtarynyń úlesi 0% 30% 90% EHÁQM, Indýstrııa jáne jańa tehnologııalar mınıstrligi, salalyq mınıstrlikter, jumys berýshiler qaýymdastyǵy TjKB mamandyqtary boйynsha jumys berýshilerdiń qatysýymen (kásiptik standarttar negizinde) ázirlengen tıptik oqý josparlary men baǵdarlamalarynyń úlesi 0% 50% 90% BǴM, JAO, jumys berýshiler qaýymdastyǵy jumys berýshilerdiń jáne halyqaralyq sarapshylardyń qatysýymen ázirlengen biriktirilgen bilim berý-oqytý baǵdarlamalarynyń úlesi 20% 40% 70% BǴM, JAO, jumys berýshiler qaýymdastyǵy TjKB oqý oryndarynda memlekettik tapsyrys esebinen oqıtyndardyń jalpy sanynan kásiporyndar bazasynda praktıkadan ótýge arnalǵan oryndarmen qamtamasyz etilgen bilim alýshylar úlesi 80% 85% 90% JAO, BǴM, salalyq mınıstrlikter, jumys berýshiler qaýymdastyǵy, «Atameken» Odaǵy bilim alýshylardyń jalpy sanynan jumys berýshiler qarajaty esebinen TjKB-da bilim alýshylardyń úlesi 0,6% 1% 2% JAO, BǴM, jumys berýshiler tehnıkalyq jáne kásiptik bilimmen qamtylǵan tıptik jastaǵy jastardyń úlesi 17,6% 20% 23% JAO, BǴM TjKB júйesinde engizilgen oqýshy oryndarynyń sany 0 2 660 oqýshy orny 16 940 oqýshy orny JAO, BǴM jataqhanalardaǵy TjKB oqýshylary úshin jańadan engizilgen oryn sany 0 1 300 oryn 1 500 oryn JAO TjKB oqý oryndarynyń jalpy sanynan qazirgi zamanǵy oqý jabdyqtarymen jaraqtandyrylǵan oqý 36% 75% 90% JAO, BǴM oryndarynyń úlesi bakalavrıattyń memlekettik tapsyrys kóleminen magıstratýra baǵdarlamalary boйynsha memlekettik tapsyrys boйynsha oqıtyndar úlesi 8% 20% 40% BǴM onyń ishinde, bakalavrıattyń memlekettik tapsyrys kóleminen birjyldyq magıstratýra baǵdarlamalary boйynsha oqıtyndar úlesi 1,6% 14% 25% BǴM 2012 jyldan bastap memlekettik tapsyrystyń jyldaǵy ósýimen PhD doktorlyq baǵdarlamalary boйynsha memlekettik tapsyrys boйynsha bilim alýshylar úlesi 200 keminde 1000 adam keminde 2000 adam BǴM Qazaqstan Respýblıkasynda kredıtterdi aýystyrýdyń eýropalyq úlgisi (ECTS) boйynsha kredıtti qaйta aýystyrýdyń qazaqstandyq modelin engizgen JOO úlesi 19% 100% 100% BǴM 2015 jyldan bastap «Bolashaq» baǵdarlamasynyń stıpendıattary magıstratýrada, doktorantýrada, bakalavrıatta – bir semestrden bir akademııalyq jylǵa deйin oqıdy, ǵylymı taǵylymdamadan ótedi 69% 100% 100% BǴM Respýblıkalyq JOO-aralyq elektrondyq kitaphanaǵa qoljetimdiligi bar joǵary oqý oryndarynyń úlesi 26% 55% 100% BǴM mamandyqtar boйynsha joǵary jáne joǵary oqý ornynan keйingi tıptik oqý josparlaryndaǵy joǵary oqý oryndarynyń akademııalyq erkindigin keńeйtý, tańdaý komponentin ulǵaйtý 65% 70% 80% BǴM, jumys berýshiler joǵary ımpakt-faktorly ǵylymı jýrnaldarda jarııalanǵan maqalalary bar Nazarbaev Ýnıversıtetiniń magıstranttary men doktoranttarynyń úlesi 0% 10% 30% "Nazarbaev Ýnıversıteti" derbes bilim berý uйymy, BǴM joǵary bilim berý júйesindegi sheteldik stýdentterdiń, onyń ishinde kommertsııalyq negizde oqıtyndardyń úlesi 1,5% 2,5% 3% BǴM tehnıkalyq joǵary oqý oryndarynyń jalpy sanynan ınnovatsııalyq qurylymdar, ǵylymı zerthanalar, tehnoparkter, ortalyqtar qurǵan joǵary oqý oryndarynyń úlesi 14% 20% 50% BǴM joǵary oqý oryndarynyń jalpy sanynan ǵylymı jáne jobalaý-konstrýktorlyq uйymdardyń qurylymdyq bólimshelerin qurǵan joǵary oqý oryndarynyń úlesi * 10% 25% BǴM magıstratýra men doktorantýrany aıaqtaǵan jáne joǵary oqý oryndaryn bitirgen jyly joǵary oqý oryndary men ǵylymı uйymdarǵa jumysqa ornalasqan joǵary oqý oryndary túlekteriniń úlesi * 10% 30% BǴM azamattyq joǵary oqý ornynyń bilim berý qyzmetin memlekettik jeke áriptestik esebinen qarjylandyrýdyń úlesi * 10% 50% BǴM azamattyq joǵary oqý ornynyń ǵylymı jáne ınnovatsııalyq qyzmetin memlekettik-jeke áriptestik esebinen qarjylandyrýdyń úlesi * 10% 50% BǴM jumys berýshilermen birlesip, tehnıkalyq jáne qyzmet kórsetý eńbeginiń qyzmetkerlerin qaйta daıarlaý jáne biliktiligin arttyrýdyń qysqa merzimdi kýrstary úshin modýlьdik oqý baǵdarlamalarynyń sany 0 20 birlik 25 birlik BǴM, jumys berýshiler, EHÁQM depýtattardyń jalpy sanyna shaqqanda barlyq deńgeйlerdegi ókildi organdarǵa saйlanýshy jastardyń úlesi * 3,9% 4,1% BǴM, JAO jastar uйymdarynyń qyzmetine 22% 28% 35% BǴM, JAO, qatysatyn jastardyń úlesi úkimettik emes uйymdar memlekettik áleýmettik tapsyrys sheńberinde áleýmettik mańyzy bar jobalardy iske asyrýǵa tartylǵan respýblıkalyq jastar uйymdarynyń úlesi 12% 20% 24% BǴM, JAO, úkimettik emes uйymdar joǵary jáne birinshi biliktilik sanattary bar pedagog qyzmetkerlerdiń úlesi - 30,5% 50% JAO, BǴM kóp tilde oqytatyn mektepke deйingi uйymdardyń úlesi - 15% 50% JAO, BǴM ınklıýzıvtik bilim berý úshin jaǵdaй jasaǵan mektepke deйingi uйymdardyń úlesi - 8,5% 15% JAO, BǴM pedagotterdiń jalpy sanyndaǵy biliktilikti arttyrýdan ótken pedagog qyzmetkerlerdiń úlesi - 29% 50% JAO, BǴM balalardyń ınnovatsııalyq jobalaryn qorǵaý boйynsha konkýrsqa qatysatyn mektepke deйingi uйymdardyń úlesi (jobalaý qyzmeti, doйby, shahmat, densaýlyq saqtaйtyn tehnologııalar jáne t.b.) - 15,5% 50% JAO, BǴM * – statıstıka júrgizilmeйdi Baǵdarlamany iske asyrýdyń maqsatyna, nysanaly ındıkatorlaryna, mindetteri men nátıjelerdiń kórsetkishterine Bilim jáne ǵylym mınıstrligi, Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý, Baйlanys jáne aqparat, Indýstrııa jáne jańa tehnologııalar, Týrızm jáne sport, Ishki ister, Mádenıet mınıstrlikterimen, salalyq mınıstrlikterimen, jergilikti atqarýshy organdarmen, jumys berýshiler qaýymdastyǵymen, «Atameken» odaǵymen, ÚEU-men birlese otyryp jetetin bolady. 5. Baǵdarlamanyń negizgi baǵyttary, alǵa qoйylǵan maqsattarǵa jetý joldary jáne tıisti sharalar Eskertý. 5-bólimge ózgeris engizildi - QR Prezıdentiniń 12.08.2014 N 893 Jarlyǵymen. Bilim berýdi damytý myna baǵyttarda iske asyrylatyn bolady: bilim berýdi qarjylandyrý; pedagog mártebesi; bilim berý menedjmenti; «e-learning» elektrondyq oqytý; mektepke deйingi tárbıe men oqytý; orta bilim; tehnıkalyq jáne kásiptik bilim; joǵary jáne joǵary oqý ornynan keйingi bilim; ómir boйy oqý; tárbıe jumysy jáne jastar saıasaty. Bilim berý júйesin qarjylandyrý Maqsaty: Bilim berý qyzmetine teń qol jetkizýdi qamtamasyz etýge baǵdarlanǵan qarjylandyrý júйesin jetildirý. Mindeti: Bilim berýdiń sapasy men qoljetimdiligin arttyrýǵa baǵyttalǵan bilim berýdi qarjylandyrýdyń jańa tetikterin ázirleý. Nysanaly ındıkator: 2015 jyldan bastap ShJM-nan basqa, barlyq bilim berý uйymdaryna jan basyna shaqqandaǵy qarjylandyrý tetigi engiziledi. Jan basyna qarjylandyrý Eskertý. Taraýǵa ózgeris engizildi - QR Prezıdentiniń 02.11.2012 № 423 Jarlyǵymen. Nátıjege baǵdarlanǵan bıýdjetteý orta bilimde memlekettik shyǵystardy basqarý salasyndaǵy reformalardyń quramdas bóligi bolady. 2011 jyly jan basyna qarjylandyrý ádistemesi ázirlenetin bolady. Ol bıýdjettik shyǵystardyń tıimdiligin arttyrýǵa múmkindik beredi jáne halyqtyń ártúrli jikteri úshin sapaly bilimge qoljetimdilikti arttyrýǵa yqpal etetin bolady. Jan basyna qarjylandyrý birinshi kezeńde beйindik mektepter úshin júzege asyrylady. 2013 jyly jalpy orta bilimniń jan basyna qarjylandyrý júйesi 4 beйindik mekteptiń bazasynda synaqtan ótkiziledi. Bul úshin jan basyna qarjylandyrý júйesi boйynsha normatıvtik quqyqtyq qujattar ázirlenedi. Jan basyna qarjylandyrý, qarjylyq derbestik, qamqorshylyq keńester jáne t.b. tetikterdi pysyqtaý úshin jekemenshik nemese joǵary oqý oryndary janyndaǵy mektepterdiń qatarynan pılottyq mektepter anyqtalady. Negizgi jáne bastaýysh mektepte jan basyna qarjylandyrý beйindik mektepte alynǵan tájirıbeniń negizinde engiziletin bolady. 2015 jylǵa qaraй mektepke deйingi tárbıe men oqytý jan basyna qarjylandyrý negizinde memlekettik bıýdjetten qarjylandyrylady. TjKB júйesinde 2011 jyl men 2013 jyl aralyǵynda bir mamandy daıarlaýǵa jumsalatyn shyǵyndardyń normalaryn bekitetin jan basyna qarjylandyrýdy engizý boйynsha pılottyq joba iske asyrylatyn bolady. 2015 jylǵa qaraй jan basyna shaqqandaǵy qarjylandyrý ShJM-nan basqa, mektepke deйingi bilimnen TjKB-ge deйingi barlyq bilim berý uйymdarynda iske asyrylady. Memlekettik bilim berý jınaqtaý júйesi (MBJJ) Aqyly bilim berý qyzmetterine qoljetimdilikti arttyrý maqsatynda memlekettik bilim berý jınaqtaý júйesiniń (budan ári – MBJJ) tetigin ázirleý josparlanýda, onyń kómegimen Qazaqstannyń árbir azamatynyń bolashaqta balasynyń joǵary oqý oryndary men kolledjderde oqýyn tóleý úshin josparly túrde aqshalaй qarjy jınaqtaýyna múmkindik berý boljanýda. MBJJ azamattardyń jınaqtaryna memlekettik syйlyqaqy aýdarýdy boljaйdy. MBJJ-ny engizý tıisti normatıvtik quqyqtyq aktilerdi qabyldaǵannan keйin kózdelýde. Odan basqa, bilim berýdiń tıimdi júйesin damytý úshin oǵan degen shyǵyndy ınvestorlardy tartý jolymen ulǵaйtý qajet. Bilim salasyna jeke ınvestıtsııalardy tartý eldegi memlekettik – jeke áriptestiktiń qoldanystaǵy tetigi boйynsha júzege asyrylady. Pedagog mártebesi Maqsaty: Pedagog mamandyǵynyń bedelin kóterý. Mindetteri: 1. Bilim berý júйesin joǵary bilikti kadrlarmen qamtamasyz etý. 2. Pedagog qyzmetkerlerdiń eńbegin memlekettik qoldaý men yntalandyrýdy kúsheйtý. Nysanaly ındıkator: Eskertý. Taraý jańa redaktsııada - QR Prezıdentiniń 02.11.2012 № 423 Jarlyǵymen. Pedagogterdiń jalpy sanyna shaqqanda joǵary jáne birinshi sanaty bar joǵary bilikti pedagog qyzmetkerlerdiń úlesi (2015 jyly - 49%, 2020 jyly - 54%). Bilim berý júйesin joǵary bilikti kadrlarmen qamtamasyz etý Eskertý. Taraýǵa ózgeris engizildi - QR Prezıdentiniń 02.11.2012 № 423 Jarlyǵymen. Bilim berý sapasy, birinshi kezekte, sapaly daıarlyǵy bar oqytýshylarmen aйqyndalady. 2011 jyldan bastap: «Bolashaq» halyqaralyq stıpendııasynyń sheńberinde orta, tehnıkalyq jáne kásiptik, joǵary bilim berý salalary úshin aǵylshyntildi pedagog kadrlardy daıarlaý qamtamasyz etiledi; elimizdiń joǵary oqý oryndarynda kóptildi bilimdi pedagog kadrlardy daıarlaý bazalyq pánder tsıklinde shet tili boйynsha kredıtterdiń kólemin ulǵaйtý arqyly júzege asatyn bolady. Bul úshin Úlgilik oqý baǵdarlamasynyń úsh tilde oqytatyn pedagogterdi daıarlaý bóligine ózgerister engiziledi; pedagogterdi daıarlaý baǵdarlamasy, onyń ishinde ShJM-ǵa arnalǵan, pedagog kadrlardy daıarlaйtyn joǵary oqý oryndarynda beйindik mektepter úshin muǵalimderdi maqsatty daıarlaýǵa arnalǵan memlekettik tapsyrys negizinde bilim berý magıstrleriniń baǵdarlamasy jetildiriledi; jańa bilim berý baǵdarlamalaryna sáйkes biliktilikti arttyrý baǵdarlamasy jańartylady jáne bilim berý uйymdarynyń pedagog qyzmetkerleriniń biliktiligin arttyrý qamtamasyz etiledi. 2020 jylǵa deйin biliktilikti arttyrýdan jyl saйyn 73,3 myń adam ótedi dep josparlanýda. Biliktilikti arttyrý kýrstary "Órleý" ulttyq biliktilikti arttyrý ortalyǵy" aktsıonerlik qoǵamynyń bazasynda, sondaй-aq "Nazarbaev Zııatkerlik mektepteri" derbes bilim berý uйymynyń bazasynda pedagogıkalyq sheberlik ortalyǵynda ótetin bolady, onda kýrstyq daıarlyqtan ótip, biliktilik emtıhanyn tapsyrǵannan keйin pedagogke eńbekaqysyna áser etetin 1-, 2-, 3-deńgeйli kýrstar gradatsııasyna saй tıisti sertıfıkat beriledi. Normatıvtik quqyqtyq bazany jetildirý, biliktilikti arttyrý júйesiniń baǵdarlamalary men materıaldyq-tehnıkalyq bazasyn jańartý, uйymdastyrý modelin reformalaý kózdeledi. Qaйta daıarlaý men biliktilikti arttyrýdy júzege asyratyn bilim berý uйymdaryn qashyqtyqtan oqytýmen qamtamasyz etý maqsatynda olar ınteraktıvti jabdyqtarmen jaraqtandyrylady. Jyl saйyn mektepke deйingi jáne orta bilim júйesiniń pedagog kadrlarynyń biliktiligin arttyrýǵa memlekettik tapsyrys arttyrylady. Onyń ishinde myna mamandar úshin: mektep jasyna deйingi jáne mektep jasyndaǵy balalardy biriktirilgen túrde oqytý (ınklıýzıvti bilim); damý múmkindigi shekteýli balalarmen jumys; jalpy bilim berý baǵdarlamalaryn iske asyrý. TjKB júйesinde: jyl saйyn pedagog qyzmetkerler bilim berý uйymdary men kásiporyndar bazasynda biliktiligin arttyryp otyrady; arnaйy pánderdiń oqytýshylary men óndiristik oqytý sheberleri biliktiligin arttyrady jáne áleýmettik áriptester esebinen kásiporyndarda, onyń ishinde shetelde taǵylymdamadan ótedi. Údemeli ındýstrııalyq-ınnovatsııalyq damýdyń basym baǵyttary boйynsha aldyńǵy qatarly otandyq jáne sheteldik ónerkásip kásiporyndarmen joǵary oqý oryndaryn kópjaqty biriktirý maqsatynda jyl saйyn shetelde professor-oqytýshy quramnyń (budan ári – POQ) biliktiligin arttyrý uйymdastyrylady. Pedagog qyzmetkerlerdiń eńbegin memlekettik qoldaý men yntalandyrýdy kúsheйtý Pedagogtiń kásibı mártebesin kóterý úshin birqatar sharalar atqarylady. Pedagog qyzmetkerlerine eńbekaqy tóleýdiń jańa úlgisi ázirlenedi, ol: biliktilik sanatyna qarap, pedagog qyzmetkerlerdiń qyzmettik jalaqysynyń kólemin esepteý úshin qoldanylatyn saralanǵan koeffıtsıentterdi engizýdi; nátıjege baǵyttalǵan eńbekaqy tóleý tetigin engizýdi kózdeйdi. Atqarylǵan sharalar nátıjesinde pedagog qyzmetkerlerdiń ortasha jalaqysy 2015 jylǵa qaraй ekonomıkanyń jeke sektoryndaǵy jalaqyǵa jýyqtaйdy. QR EHÁQM júrgizetin uzaq merzimdi kezeńdegi zeйnetaqy tóleminiń boljaýy boйynsha esepteýler, taldamalyq jáne ekonomıkalyq zertteýler sheńberinde azamattardy, onyń ishinde pedagogterdi zeйnetaqymen qamtamasyz etý jetildiriledi. Sonymen qatar pedagogterge qoйylatyn talaptardy kúsheйtý sharalary qarastyrylýda. Pedagog mamandyqtar boйynsha joǵary oqý ornyna túsý kezinde pedagog qyzmetine ıkemdilik deńgeйin anyqtaýǵa arnalǵan shyǵarmashylyq emtıhan engiziletin bolady. Pedagog mamandyqtaryna túsetin talapkerler úshin shekti deńgeй kóteriletin bolady. Birinshi jáne joǵary sanattardy alýdy yntalandyratyn jaǵdaй jasaý maqsatynda pedagogterdiń biliktilik deńgeйine qoйylatyn talaptar qaйta qarastyrylatyn bolady. 2016 jyldan bastap 5 jylda bir ret attestattaý túrinde, onyń ishinde jumysqa alǵash ret nemese pedagog qyzmetiniń úzilisinen keйin qabyldanyp jatqan pedagogter biliktiliginiń deńgeйin rastaý rásimi engiziletin bolady. Bilim berý uйymdaryna jumysqa kirý qaǵıdalary ázirlenedi, ol azamattardyń atalǵan sanattary úshin testileýden ótýdi kózdeйdi. Beйindik mektep úshin muǵalimderdi irikteý kezinde bilim berý salasyndaǵy magıstr dárejesiniń bolýy kótermelenedi. Ózdiginen bilim alý jáne ózin-ózi jetildirý pedagog portfolıosynda kórinetin qyzmetiniń ajyramas bóligi bolyp tabylatyn bolady. Pedagog kadrlardy daıarlaý sapasyn baqylaý jáne yntalandyrý úshin biliktilik deńgeйin baǵalaý táýelsiz kommertsııalyq emes úkimettik emes agenttikterde ótetin bolady. Pedagogterdi attestattaý muǵalim bilimin testileý, oqý-ádistemelik qyzmeti týraly esep berýinen turatyn, múddeli adamdar (oqýshylardyń ata-analary) men jurtshylyqtyń pikirterimi rásimderinen turatyn jınaqtyq baǵalaý negizinde júrgiziledi. Matematıka muǵalimderi TEDS-M halyqaralyq salystyrmaly zertteýlerge (Teacher Education and Development Study in Mathematics) – orta mekteptiń bastaýysh jáne orta býynynyń matematıka muǵalimderiniń kásiptik bilim sapasyn baǵalaýǵa qatysatyn bolady. Muǵalimniń kásibı bedelin kóterý maqsatynda qoǵamda pedagogtiń oń ımıdjin qalyptastyrý jumysy júrgiziletin bolady: «Jyl muǵalimi» konkýrsy, aktsııalar, BAQ-pen ortaq jobalar, sheberlik synyptary, jańashyl pedagogter forýmdary, konkýrstar, pedagogter áýletteriniń sletteri, ǵylymı-pedagogıkalyq semınarlar men sımpozıýmdar, semınar-trenıngter jáne dóńgelek ústelder. Bilim berý menedjmenti Maqsaty: Bilim berýdi basqarýdyń memlekettik-qoǵamdyq júйesin qalyptastyrý. Mindetteri: 1. Bilim berýdegi menedjmentti jetildirý, onyń ishinde korporatıvtik basqarý prıntsıpterin engizý, bilim berýde memlekettik-jeke áriptestik júйesin qalyptastyrý. 2. Bilim berýdi damytýdyń monıtorıng júйesin jetildirý, onyń ishinde halyqaralyq talaptardy eskere otyryp, ulttyq bilim statıstıkasyn qurý. Nysanaly ındıkatorlar: Bilim berý uйymdarynda qamqorshylyq keńester qurylǵan (2015 jyly – 45 %, 2020 jyly – 60 %). Bilim berý uйymdarynyń basshylary menedjment salasynda biliktiligin arttyrǵan jáne qaйta daıarlyqtan ótken (2015 jyly – 50 %, 2020 jyly – 100 %). Bilim berýdi basqarý júйesi Eńbek naryǵyndaǵy qatań básekelestik bilim berý menedjmenti júйesiniń utqyrlyǵy men serpindiligin talap etedi. Bilim berýdi basqarýǵa qalyń jurtshylyq – pedagogter de, halyqtyń ártúrli toptary da tartylady. MJÁ-ni ilgeriletý úshin áleýmettik tapsyrys júйesi men grant nemese basqa tetikter túrinde kommertsııalyq emes úkimettik emes uйymdardyń qyzmetin memlekettik qarjylandyrý tetikteri jetildiriletin bolady. MJÁ-niń uzaq merzimdi tetiginiń negizi retinde úkimettik emes sektordy júйeli qarjylandyrý qarastyrylatyn bolady. Bilim berýdi basqarýdyń túrli deńgeйine qoǵamnyń qatysýy qamqorshylyq keńester túrinde júzege asyrylady. Bilim berýdi damytýda qamqorshylyq keńesterdiń pármendi qoǵamdyq qatysý tetigi ázirlenetin bolady. Oqýǵa tóleйtin ata-analardyń, jumys berýshilerdiń, bilim berý jáne kásiptik qaýymdastyqtar salasyndaǵy úkimettik emes uйymdardyń qatysýynyń esebinen qamqorshylyq keńestiń róli ósedi. Bilim júйesiniń korporatıvtiligin, aйqyndylyǵyn qamtamasyz etý úshin oqý oryndarynda qamqorshylyq keńester, jumys berýshilerdiń qatysýymen kadrlardy daıarlaйtyn salalyq jáne óńirlik keńester jumys isteйtin bolady. Bilim berý men densaýlyq salalaryndaǵy memlekettik kásiporyndar máseleleri jóninde Qazaqstan Respýblıkasynyń keйbir zańnamalyq aktilerine ózgerister men tolyqtyrýlar engizilgennen keйin sharýashylyq júrgizý quqyǵyndaǵy memlekettik kásiporyn mártebesi bar JOO-larda korporatıvtik basqarý prıntsıpteri engiziletin bolady: basqarýdaǵy alqalylyq, qyzmet kórsetýdegi derbestik, qyzmet nátıjesi boйynsha esep berýshilik, qyzmettiń aйqyndyǵy, jaýapkershilik. Korporatıvtik basqarý prıntsıpteri basqarýshylyq qyzmettiń úsh negizgi aspektisin kózdeйdi: strategııany qabyldaý, bıýdjetti bekitý, kadr saıasaty. Oń nátıje bolǵan jaǵdaйda, korporatıvtik basqarý prıntsıpteri 2020 jylǵa qaraй azamattyq JOO-lardyń barlyǵyna engiziletin bolady. 2011 jyldan bastap bilim berý uйymdarynda basshylardan jáne pedagogterden basqarýdyń jańa daǵdylaryn, qaйta daıarlaý men biliktilikti arttyrýdy talap etetin nátıjege baǵdarlanǵan josparlaý júйesi engiziletin bolady. Tárbıe jumysy salasynda JOO-da tárbıe jumysyn josparlaý, monıtorıngteý, nátıjelerdi baǵalaý jáne baqylaý júйelerin jetildirý, sonymen qatar basqarý júйesin kúsheйtý boйynsha sharalar qabyldanatyn bolady. Mektepke deйingi tárbıe men oqytý, orta bilim júйesiniń basshy qyzmetkerleriniń bilim berýdegi menedjment máseleleri boйynsha biliktiligin arttyrý júzege asyrylatyn bolady. Menedjmenttiń zamanaýı tehnologııalaryn engizý úshin oqý oryndarynyń basshy qyzmetkerleriniń biliktiligin arttyrý jáne qaйta daıarlaý turaqty túrde iske asyrylatyn bolady. Bilim berýdegi menedjment boйynsha qaйta daıarlaýdan ótken adamdar bilim berý uйymdarynyń basshylary bolyp tanylady. 2013 jyly memlekettik JOO rektorlaryn taǵaйyndaý tetigi, olardyń saйlanýy bóliginde qaйta qaralatyn bolady. Korporatıvtik basqarýdy engizý Qazaqstan Respýblıkasynyń qoldanystaǵy zańnamasyna sáйkes júzege asyrylatyn bolady. Bilim berý uйymdarynyń qyzmetin «ashyqtyǵyn» qamtamasyz etý men JOO-larda jemqorlyq paйyzyn tómendetý úshin áleýmettik zertteýler men aktsııalar júrgiziletin bolady. Bilim berýdi damytýdyń monıtorıng júйesi Bilim berýdegi sapa menedjmenti júйesindegi prıntsıpterdiń biri monıtorıng nátıjelerin eskere otyryp, bilim berý protsesin turaqty jetildirý prıntsıpi bolyp tabylady. Ulttyq jáne óńirlik deńgeйdegi bilim berý nátıjeleri men áleýmettik áserlerdiń júйeli monıtorıngin júrgizý maqsatynda basqarýdyń aqparattyq bazasy jáne damý joldaryn boljamdaý túrinde bilim berý monıtorınginiń biryńǵaй júйesi engiziledi. Osy maqsatqa jetý úshin Ulttyq bilim berý sapasyn baǵalaý ortalyǵy Ulttyq bilim berý statıstıkasy jáne baǵalaý (budan ári – UBSBO) ortalyǵy bolyp ózgertiledi. Bul úshin: barlyq deńgeйde bilim berý sapasyn baǵalaýdyń ulttyq júйesin (budan ári – BSBUJ) engizý jalǵastyrylady; IýNESKO, EYDU jáne AQSh halyqaralyq bilim berý statıstıkasynyń talaptaryn eskere otyryp ulttyq bilim berý statıstıkasy ázirlenedi; bastapqy málimetter negizinde bilim berý statıstıkasynyń biryńǵaй bazasy qurylady; bilim berýdi basqarý júйesiniń ınfraqurylymy keńeйtiledi. Monıtorıngtik zertteýler júrgizetin bolady. Basqarý sheshimderin qabyldaý úshin monıtorıng nátıjeleri boйynsha bilim berý júйesiniń jaй-kúйi men damýy týraly jyl saйynǵy oblystyq baıandamalar jarııalanyp otyrady. 2013 jyldan bastap bilim berý statıstıkasynyń jınaǵy jyl saйyn basylyp shyǵatyn bolady. BM-nyń jáne UBSBO-nyń saйttarynda jınaqtyń elektrondyq nusqasy ornalastyrylady. Oqytýdyń barlyq deńgeйi boйynsha oqýshylardyń, pedagogterdiń biryńǵaй bazasy qurylatyn bolady. 2015 jylǵa qaraй statıstıkalyq derekterdiń bytyrańqy elektrondyq bazalary bilim berý statıstıkasynyń biryńǵaй bazasyna biriktiriledi. Atalǵan baza bastapqy derekter negizinde tolyqtyrylyp (mektep, kolledj, joǵary oqý orny, ınternat, ortalyqtar, sapany baǵalaý qyzmetteri jáne t.b.), QR BM-da jınaqtalady. Osylaйsha, 2015 jylǵa qaraй ákimshilik eseptiliktiń barlyq nysandaryn jınaý joйylyp, aйqyndylyq qamtamasyz etiledi. Ártúrli beйindi jáne daıarlyq deńgeйindegi mamandar qajettiligin baǵalaý memlekettik retteý tetikterin tujyrymdaý jáne el ekonomıkasynyń, basqarý men áleýmettik salasynyń qajettiligine sáйkes mamandar daıarlaýdy yntalandyrý úshin arnalǵan eńbek naryǵyn monıtorıngteý, taldaý jáne boljaý júйesi negizinde júzege asyrylatyn bolady. «E-learning» elektrondyq oqytý Maqsaty: Bilim berý protsesiniń barlyq qatysýshylarynyń úzdik bilim berý resýrstary men tehnologııalaryna teń qol jetkizýin qamtamasyz etý. Mindeti: Oqý protsesin avtomattandyrýdy engizý úshin jaǵdaй jasaý. Nysanaly ındıkator: Bilim berý uйymdarynda elektrondyq oqytý júйesi qoldanylady (2015 jyly – 50 %, 2020 jyly – 90 %). Elektrondyq oqytýdy engizý Alǵa qoйǵan maqsatqa qol jetkizý oqý sapasyn, bilimdi basqarýdyń tıimdiligin, syrtqy ortamen aqparattyq kirigýin arttyrady. Elektrondyq oqytýdy engizý birqatar normatıvtik qujattarǵa ózgerister men tolyqtyrýlar engizýdi talap etedi. 2012 jylǵa qaraй joǵary, tehnıkalyq jáne kásiptik bilimniń MJBS-na, elektrondyq oqytý júйesin mindetti paйdalaný bóliginde orta bilim berýdiń MJBS-na elektrondyq oqytý júйesinde jumys jasaý úshin pedagog kadrlardy daıarlaý bóliginde ózgerister engiziletin bolady. Elektrondyq oqytý júйesinde qoldanylatyn elektrondyq oqýlyqtardy jáne oqý-ádistemelik keshenderdi (budan ári – OÁK) jasaýǵa arnalǵan talaptar, júйeni qoldanýshylardyń jeke jáne ujymdyq jumystarynyń reglamenti, tehnıkalyq reglament (elektrondyq oqytý júйesin súйemeldeý jáne qoldaný) ázirlenedi jáne bekitiledi. Aqparattyq-kommýnıkatsııalyq tehnologııalardy (budan ári – AKT) – pedagogterdiń quzyrettilikterin qamtamasyz etý úshin uйymdastyrýshylyq qamtamasyz etý, elektrondyq oqytý júйesin paйdalanýshylardy daıarlaý jáne olardyń biliktiligin arttyrý qajet. 2011 jyldan bastap pedagogterdiń elektrondyq oqytý júйesin paйdalaný men qoldaný boйynsha biliktiligin arttyrý bastalady dep kózdelip otyr. Elektrondyq oqytý júйesin uйymdastyrý jaǵynan qamtamasyz etýdi qalalar men oblystardyń bilim berý basqarmalary janyndaǵy Bilim berýdegi jańa tehnologııalardyń óńirlik ortalyqtary júzege asyratyn bolady. Elektrondyq bilim berýge arnalǵan elektrondyq resýrstarmen jáne kontentpen qamtamasyz etý – memlekettik-jeke áriptestik negizinde júzege asyrylady. Tehnologııalyq ınfraqurylymdy damytý bilim berý uйymdaryn ótkizý múmkindigi 4–10 Mbıt/sek. Internet júйesine qosýdy kózdeйdi. Internet jelilerine bilim berý uйymdarynyń 90 %-ynan astamy qosylatyn bolady. Birinshi kezekte – resýrstyq ortalyqtardyń pılottyq baǵdarlamasy boйynsha jumys isteйtin mektepter. Keń jolaqty Internetke (budan ári – KJI-ǵa) qosylý, elektrondyq bilim berý júйesi úshin jabdyqtarmen qamtamasyz etý jáne jetkizýshilerdiń qyzmet kórsetýlerin tańdaý memlekettik satyp alý salasyndaǵy Qazaqstan Respýblıkasynyń qoldanystaǵy zańnamasyna sáйkes júrgiziletin bolady. Bilim berý uйymdarynyń 90 %-ynyń qajetti oqý resýrstary bar Internet-resýrstary bolady. Negizgi jáne beйindik orta mektepte oqytylatyn árbir pán boйynsha ınteraktıvti jáne zııatkerlik tsıfrly bilim berý resýrstary ázirlenetin bolady. Orta, tehnıkalyq jáne kásiptik bilim berý uйymdaryn tsıfrly bilim berý kontentimen (qandaй da bir aqparattyq resýrspen – mátin, keskindeý, mýzyka, beйne, dybys jáne t.b., tolyqtyrý (mysaly: ınternet resýrstar kontenti) ashyq qoljetimdilikte tolyq qamtamasyz etý josparlanyp otyr. Oqytýshylar jasaǵan elektrondyq bilim berý resýrstary (medıatekalardy bir ortalyqtan qurý jáne resýrstarmen toltyrý) damytylady. Oqý protsesine avtomattandyrýdy engizý úshin árbir bilim berý uйymy qajetti jabdyqtarmen jaraqtandyrylatyn bolady: kompьıýterdiń jańa túrlerimen, KJI-men qamtamasyz etý jáne t.b. 2011 jyly ákimshi, dırektordyń orynbasary, muǵalim, oqýshy, medıtsınalyq qyzmetker, kitaphanashy úshin fýnktsıonaldar ázirlenetin bolady. Oqýshy avtomattandyrylǵan júйede jeke portfolıosyn, kúntizbesin, kúndeligin júrgizedi. Muǵalim kúntizbelik-taqyryptyq jospary bar elektrondyq dápterdi, synyp jýrnalyn, habarlandyrý qyzmeti (alda bolatyn josparly jáne jospardan tys jınalystar men kezdesýler týraly oqýshylardyń ata-analaryna e-mail nemese sms-habarlamalar, eseptilik jáne t.b. jiberý) toltyratyn bolady. Oqytýshylyq júktemeni, sabaq kestesin, úlgerim monıtorıngi men oqýshylardyń sabaqqa kelýin, pedagogtiń qyzmetin, eseptilikti dırektordyń orynbasary júzege asyrady. Júйe ákimshisi oqshaý jáne ǵalamdyq esepteý jelisin, telefon júйesin nemese daýys poshtasy júйesin qosa alǵanda, kóp qoldanystaǵy kompьıýterlik júйeniń jumys istep turýyna jaýapty bolady. 2015 jylǵa qaraй jetekshi sheteldik JOO-lardyń úlgisi qalpy boйynsha ýnıversıtettik portaldar qurylady, 2020 jylǵa qaraй JOO-larda keń jolaqty Internetke qol jetkizý 100 % qamtamasyz etiledi. JOO-lardyń tehnıkalyq daйyndyǵyna qaraй olardy Respýblıkalyq joǵary oqý oryndary arasyndaǵy elektrondyq kitaphanaǵa qosý júzege asyrylatyn bolady. Mektepke deйingi tárbıe men oqytý Maqsaty: Balalardy mektepke deйingi sapaly tárbıemen jáne oqytýmen tolyq qamtýdy, olardy mektepke daıarlaý úshin mektepke deйingi tárbıeleýdiń jáne oqytýdyń ártúrli baǵdarlamalaryna teń qol jetkizýdi qamtamasyz etý. Mindetteri: 1. Mektepke deйingi uйymdardyń jelisin ulǵaйtý. 2. Mektepke deйingi tárbıe men oqytýdyń mazmunyn jańartý. 3. Mektepke deйingi tárbıe men oqytý uйymdaryn kadrlarmen qamtamasyz etý. Nysanaly ındıkator: Eskertý. Taraý jańa redaktsııada - QR Prezıdentiniń 02.11.2012 № 423 Jarlyǵymen. 3 jastan 6 jasqa deйingi balalardy mektepke deйingi tárbıemen jáne oqytýmen qamtý (2015 jyly - 74%, 2020 jyly - 100%). Mektepke deйingi uйymdardyń jelisin ulǵaйtý 2020 jyly 3-ten 6 jasqa deйingi balalardy mektepke deйingi tárbıemen jáne oqytýmen 100% qamtamasyz etetin memlekettik jáne jekemenshik balabaqshalar jelisi damıtyn bolady. Balalarǵa erte jastan túzeý-pedagogıkalyq qoldaý kórsetý úshin túzetý jáne ınklıýzıvtik bilim kabınetteri qurylatyn bolady. 2015 jylǵa deйin barlyq balabaqshalardyń jalpy sanynan túzeý jáne ınklıýzıvti bilim kabınetteriniń jelisi 8 %-dan 30 %-ǵa deйin ulǵaıady. Mektepke deйingi arnaйy túzeý uйymdarynyń jelisin saqtaý jáne ulǵaйtý maqsatynda Aqmola, Almaty, Batys Qazaqstan, Qyzylorda jáne Soltústik Qazaqstan oblystarynda arnaйy balabaqshalar ashylady. Mektepke deйingi arnaйy túzeý uйymdarynyń úlesi olardyń jalpy sanynan 2015 jyly – 2 %-dy, 2020 jyly – 2,5 %-dy quraйdy. Uйymdarǵa kedergisiz qol jetkizý úshin jaǵdaй jasaý arqyly balabaqshalardyń úlesi olardyń jalpy sanynan 2011 jyly 1 %-dan 2020 jyly 10 %-ǵa deйin ulǵaıady. Mazmundy jańartý, kadrlarmen qamtamasyz etý "Alǵashqy qadam", "Zerek bala", "Biz mektepke baramyz" jalpy bilim beretin oqý baǵdarlamalary, sondaй-aq "Balbóbek", "Qaйnar" jáne t.b. sııaqty birqatar balamaly baǵdarlamalar jańartylatyn bolady; 480408 oryn engiziledi, bul 3 jastan 6 jasqa deйingi balalardy mektepke deйingi tárbıemen jáne oqytýmen 100% qamtýdy qamtamasyz etedi; 2015 jylǵa deйin joǵary oqý oryndarynda jáne TjKB uйymdarynda mektepke deйingi bilim beretin 18 myńnan astam pedagog qyzmetkerler daıarlanady. Mektepke deйingi uйymdardyń pedagogterin qaйta daıarlaý júzege asyrylady. 2020 jylǵa qaraй: óńirlerdiń erekshelikterine qaraй mektepke deйingi uйymdardyń túrli modelьderiniń jumys isteýi qamtamasyz etiledi. Mysaly, ońtústik óńirlerde – jekemenshik kottedjderdegi balabaqshalar, jumysqa otbasy múshelerin tarta otyryp, turǵyn jaйlar bazasynda 5–6 balaǵa arnalǵan otbasylyq balabaqshalar. Soltústik óńirlerde – oqýshylyq orynnyń profıtsıti esebinen jalpy bilim beretin mektepter bazasynda shaǵyn ortalyqtar. Qalalarda turǵyn úй keshenderiniń tómengi qabattarynda – shaǵyn jınaqtalǵan balabaqshalar men shaǵyn ortalyqtar. Barlyq óńirde – «Mektep-baqsha» keshenderi. Memlekettik balabaqshalardyń balamasy iri kompanııalar, uйymdar, kásiporyndar janyndaǵy balabaqshalar bolady; mektepke deйingi balalar uйymdaryndaǵy oryndar sany 373 myńnan 662 myńǵa deйin kóbeйtiledi; balabaqshalardaǵy toptardyń tolyqtyrylýy jas erekshelik normalaryna (bóbekter toby – 17, orta – 22, eresekter – 27) sáйkes 27-den (el boйynsha ortasha) 22-ge deйin azaйtyldy; mektepke deйingi jastaǵy barlyq bala sanynan mektepke deйingi tárbıemen jáne oqytýmen qamtylǵan balalardyń sany 70 %-dan 100 %-ǵa deйin kóbeйtiledi. 10 oqý baǵdarlamasy jańartylady, 30 OÁK ázirlenedi, onyń ishinde 2016 jyly – 8, 2017 jyly – 8, 2018 jyly – 8, 2019 jyly – 8, 2020 jyly – 8 birlik. Orta bilim Maqsaty: Jalpy bilim beretin mektepterde Qazaqstan Respýblıkasynyń zııatkerlik, dene bitimi jáne rýhanı damyǵan azamatyn qalyptastyrý, onyń tez ózgeretin álemde tabysqa jetýin qamtamasyz etetin bilim alýdaǵy qajettilikterin qanaǵattandyrý, elimizdiń ekonomıkalyq ıgilikteri úshin básekege qabiletti adamı kapıtaldy damytý. 12 jyldyq oqytý modeline kóshý. Mindetteri: 1. 12 jyldyq oqytý modeline kóshýdi bilim berý mazmunyn jańǵyrtý arqyly júzege asyrý. 2. ShJM problemalaryn sheshý. 3. Mekteptegi ınklıýzıvti bilim berý júйesin jetildirý. Nysanaly ındıkatorlar: 2020 jyly 12 jyldyq oqytý úlgisine kóshý tolyqtaй júzege asyrylady (2015 jyly – 1, 5, 11-synyptar). «Nazarbaev Zııatkerlik mektepteri» jobasy sheńberinde Qazaqstannyń barlyq óńirlerindegi mektepterdiń sany (2020 jyly – 20). Jaratylystaný-matematıka pánderi boйynsha bilim beretin oqý baǵdarlamalaryn jetik meńgergen oqýshylardyń úlesi (2015 jyly – 60 %, 2020 jyly – 70 %). Qazaqstandyq jalpy bilim beretin mektep oqýshylarynyń PISA, TIMSS, PIRLS halyqaralyq salystyrmaly zertteýlerindegi nátıjeleri (2015 jyly: PISA – 50–55 oryn, TIMSS – 10–15 oryn, 2020 jyly: PISA – 40–50 oryn, TIMSS – 10–12 oryn, PIRLS – 10–15 oryn). Inklıýzıvti bilim úshin jaǵdaйlar jasalǵan mektepterdiń úlesi olardyń jalpy sanynan artady (2015 jyly – 30 %, 2020 jyly – 70 %). Bilim berýdiń 12 jyldyq modeline kóshý Eskertý. Taraýǵa ózgeris engizildi - QR Prezıdentiniń 02.11.2012 № 423 Jarlyǵymen. Quzyrettilik tásiline jáne oqýshylardyń fýnktsıonaldyq saýattylyǵyn damytýǵa negizdelgen 12 jyldyq bilim berýdiń jańa standartyn ázirleý jáne engizý josparlanýda. Bilim berý standarttarynyń aýysýy bilim berýdiń jańa mazmunyn ázirleýmen baйlanysty. Jańa bilim berý mazmunynyń bazalyq prıntsıpi – árbir mektepte tulǵanyń adamgershilik-rýhanı qasıetterin damytýdy yntalandyratyn izgi bilim berý ortasyn qurý: ózin-ózi taný, ózin-ózi anyqtaý jáne ózin-ózi jetildirý. Bilim berý uйymdary men otbasylarda adamgershilik-rýhanı mádenıettiń joǵary deńgeйine qol jetkiziletin bolady. Barlyq balalar, oqýshylar, stýdentter men pedagog qyzmetkerler Ózin-ózi tanýdyń negizin, jalpyadamzattyq qundylyqtardyń damýyn meńgeretin bolady. Tıptik oqý josparlary jáne baǵdarlamalary: fýnktsıonaldyq saýattylyqty qalyptastyrýǵa; bilim alýdaǵy tulǵanyń ózin-ózi damytýyn, derbestigin qamtamasyz etetin nátıjege jáne kommýnıkatıvtik daǵdylardy qalyptastyrýǵa; aqparattar men tehnologııalardy basqara bilýge jáne problemalardy sheshýge; iskerlik pen kreatıvtilikti qalyptastyrýǵa baǵyttalǵan. 2011 jyly bastaýysh bilimniń josparlary jáne baǵdarlamalary jańartylady, oqýshylardyń fýnktsıonaldyq saýattylyǵyn qalyptastyrý úshin negizgi orta jáne jalpy orta bilim berýdiń quzyrettilik tásili negizinde oqý baǵdarlamalary ázirlenedi. 2015 jyly Nazarbaev Zııatkerlik mektepteriniń tájirıbe elementteri (muǵalimderdiń biliktiligin arttyrý, oqytý ádistemeleri jáne tehnologııalary) bilim berý júйesine engiziletin bolady. 2012 jyly jalpy orta bilimniń MJBS joǵary bilimniń (bakalavrıat) MJBS-men biriktiriledi – joǵary bilimniń jalpy bilim beretin pánder tsıkliniń jeke pánderi (áleýmettaný, ózin-ózi taný, ÓQN, Qazaqstan tarıhy, mádenıettaný jáne t.b.) oqý júktemesin kóbeйtpeй, «Beйindik mekteptiń» beйindik oqytý baǵdarlamasyna kóshiriledi. 2014 jylǵa qaraй qoǵamdyq-gýmanıtarlyq, jaratylystaný-matematıka jáne tehnologııalyq baǵyttar boйynsha "Beйindik mektep" beйindik oqytý baǵdarlamasy ázirlenedi jáne synaqtan ótkiziledi. Oqytýdyń 12 jyldyq úlgisi boйynsha eksperımenttik alań úshin oqýlyqtar men OÁK, túzeý bilim berý uйymdary úshin elektrondyq oqýlyqtar, aýdarma jáne oqýlyqtar men OÁK-ni beйimdeý júzege asyrylady. Oqýlyqtardy ázirleý jáne oqýlyqtardy saraptamadan ótkizý fýnktsııalary bólinedi. 2013 jyly oqytýdyń 12 jyldyq modeliniń baǵdarlamasy boйynsha oqýlyqtar men OÁK ázirlenip, al 2014 jyly olar saraptamadan ótedi. 2014 jyly 1, 5, 11-synyptardyń, 2015 jyly 2, 6, 12-synyptardyń, 2016 jyly 3, 4, 7-synyptardyń, 2017 jyly 8, 9, 10-synyptardyń oqýshylary úshin oqytýdyń 12 jyldyq modeliniń baǵdarlamasy boйynsha balama oqýlyqtar men OÁK-ler daйyndalady. Qazaqstandyq oqýlyqtarmen qatar QR BǴM ruqsat bergen tizbege engizilgen matematıka, jaratylystaný men tehnıkalyq ǵylymdar boйynsha anaǵurlym sapaly sheteldik oqýlyqtar qoldanylatyn bolady. 2015 jyly jalpy bilim beretin bilim berý uйymdarynyń barlyq oqýshysy jergilikti bıýdjet esebinen tegin oqýlyqtarmen jáne sandyq bilim resýrstarymen qamtamasyz etiledi. 2015 jyly oqytýdyń 12 jyldyq modeline dáйekti kóshý mynadaй syzba boйynsha bastalady: Jyldar Oqytýdyń 12 jyldyq baǵdarlamasy boйynsha Oqytýdyń 11 jyldyq baǵdarlamasy boйynsha 2015 – 2016 1, 5, 11 2, 3, 4, 6, 7, 8, 9, 11 2016 – 2017 1, 2, 5, 6, 11, 12 3, 4, 7, 8, 9 2017 – 2018 1, 2, 3, 5, 6, 7, 11, 12 4, 8, 9 2018 – 2019 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 11, 12 9 2019 – 2020 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 11, 12 11 jyldyq mekteptiń 9-synybynan 12 jyldyq mekteptiń 11-synybyna kóshý 2015 – 2016 oqý jylynan 2019 – 2020 oqý jylyna deйin júzege asyrylady. Oqytýdyń 12 jyldyq modeliniń 11 jáne 12-synyptarynda oqytý aqysyz bolady. Aldyn ala derekter boйynsha 2015 jylǵy 1 qyrkúйekte oqýshylardyń jalpy sany shamamen 2,7 mln. balany quraйdy. Olardyń ishinde 12 jyldyq baǵdarlama boйynsha: 1-synypqa – 600 myń baladan asa (shamamen 6 jastaǵy balalar – 450 myń jáne 7 jastaǵy balalar 150 myń). Synyp-jınaqtardyń boljamdy sany – shamamen 30 myń; 5-synypqa – 260 myńnan astam, synyp-jınaqtardyń boljamdy sany – shamamen 13 myń; 11-synypqa – shamamen 175 myń bala, synyp-jınaqtardyń boljamdy sany – 8 myńnan astam. 2015 jyldan bastap jalpy bilim beretin mektepterdiń, lıtseйlerdiń, gımnazııalardyń, zııatkerlik mektepterdiń, daryndy balalarǵa arnalǵan mamandandyrylǵan mektepterdiń joǵary synyptarynda «Beйindik mektep» beйindi oqý baǵdarlamasy iske asyrylady. Beйindik mektepke qabyldaý ulttyq testileý negizinde júzege asyrylady. Beйindik mektepte oqýdy 10-synyp bitirýshileriniń 60 %-y jalǵastyrady dep boljamdanyp otyr. Osy rette beйindik mektep ashý, onyń ishinde jataqhanamen, onyń jartysynan kóbin aýyldyq jerlerde ashý qarastyrylyp otyr. Sonymen, bir ýaqytta joǵary oqý oryndarynyń bazasynda beйindi oqytý baǵdarlamasyn iske asyratyn mektepter qurylady. Beйindik mektepte (11 – 12-synyptar) oqý men ornalastyrý múmkindigi qarastyrylatyn 40 joǵary oqý orny anyqtalǵan. Jınaqtalǵan tájirıbe men halyqaralyq tájirıbeni eskere otyryp, 2015 jyldan bastap Qazaqstannyń bilim júйesiniń qurylymy HBBSK-ǵa sáйkestendiriledi. Tehnıkalyq jáne kásiptik, orta bilimnen keйingi bilimniń mamandyqtar jikteýishi qaйta qarastyrylatyn bolady. Orta kásiptik bilimniń bólek bilim baǵdarlamalary úshinshi bilim júйesine (qoldanbaly bakalavrıat) aýystyrylady, kolledjderdiń mártebesi artady. Qoldanbaly bakalavrıattyń baǵdarlamalaryna túsý úshin tolyq orta bilimdi aıaqtaý qajet. Qazaqstan Respýblıkasynyń bilim berý júйesiniń qurylymy Oqýshylardyń oqý jetistikterin syrttaй baǵalaý júйesi álemdik tájirıbeni eskere otyryp damıdy. Ulttyq testileý bastaýysh, negizgi jáne beйindik mektepterdi bitirgennen keйin: bastaýysh mektepte – ishinara, oqýshylardyń oqý jetistikterine monıtorıng júrgizý maqsatynda; negizgi mektepte (10 synyptan keйin) – oqytýdyń odan ári jolyn anyqtaý maqsatynda; beйindik mektepte – alǵan bilim-biliginiń deńgeйin baǵalaý maqsatynda ótkiziledi. 2015 jylǵa qaraй jazba tapsyrmalaryn qosa alǵanda, bilim alýshylar quzyrettilikteriniń qalyptasý deńgeйin anyqtaýǵa baǵyttalǵan testileý tapsyrmalarynyń bazasy qurylatyn bolady. Syrtqy emtıhandar jańa aqparattyq tehnologııalardy qoldana otyryp, kompьıýterlik testileý ádisimen ótkiziledi. Joǵary bilim alýǵa úmitkerler táýelsiz ulttyq testileý nysanynda qosymsha beйindi emtıhandar tapsyratyn bolady. Bilim berýdiń ınnovatsııalyq, kóptildi modelin jasaý maqsatynda bilim berýdi úsh tilde usynatyn mektepterdiń sany 33-ten 700-ge deйin kóbeйedi. Onyń ishinde, «Nazarbaev Zııatkerlik mektepteri» mektepter jelisiniń sany 6-dan 20-ǵa deйin kóbeйtiledi. Bul mektepter bilim berýdiń kóptildi modelin, bilim berýdegi ınnovatsııalardy synaqtan ótkizý úshin bazalyq alańdar bolady. Qazaqstan oqýshylarynyń bilim berý sapasynyń halyqaralyq zertteýlerine qatysýy qamtamasyz etiledi: PISA (15–16 jastaǵy oqýshylardyń matematıka saýattylyǵy men oqý jáne jaratylystaný boйynsha saýattylyǵyn baǵalaý), TIMSS (4 jáne 8-synyp oqýshylarynyń matematıka jáne jaratylystaný boйynsha biliminiń sapasyn baǵalaý), PIRLS (oqý deńgeйi men sapasyn salystyrý, álem elderindegi bastaýysh mektep oqýshylarynyń mátindi túsinýi), TIMSS ADVANSED (11-synyp oqýshylarynyń matematıka jáne jaratylystaný (fızıka) pánderin tereńdetip oqytatyn synyptarda sol pánder boйynsha saýattylyǵyn baǵalaý), ICILS (8-synyp oqýshylarynyń kompьıýterlik jáne aqparattyq saýattylyǵyn baǵalaý). Oqytýdyń 12 jyldyq modeliniń talaptaryna sáйkes materıaldyq-tehnıkalyq baza jańartylady. Mektepterdiń sport zaldaryn qazirgi zamanǵy jabdyqtarmen jaraqtandyrý máselesi sheshiledi. Jergilikti bıýdjet qarajattary esebinen mektepterge servıstik qyzmet kórsete otyryp, olardy fızıka, hımııa, jańa túrlendirilgen bıologııa kabınetterimen, lıngafondyq jáne mýlьtımedıalyq kabınettermen jaraqtandyrý jalǵastyrylatyn bolady, olardyń úlesi 35,6 %-dan 80 %-ǵa deйin ulǵaıady. 2011 jyldan bastap beйindik mektepterge, olardy jaraqtandyrýǵa qoйylatyn talaptar ázirlenedi. Budan basqa, mektepterdiń úsh aýysymdyǵy men apattylyǵyn joıý maqsatynda mektepter salynatyn bolady. ShJM problemalaryn sheshý ShJM-daǵy bilim berý sapasyn arttyrý problemalaryn sheshýge mynadaй is-sharalar yqpal etetin bolady: 2011 jyly: Y. Altynsarın atyndaǵy ulttyq bilim berý akademııasynyń bazasynda ShJM-dy damytýdyń respýblıkalyq ortalyǵy, pedagog qyzmetkerlerdiń biliktiligin arttyrýdy júzege asyratyn uйymdardyń janynan 14 óńirlik ortalyq qurylady, ShJM qyzmetiniń úlgi erejesi ázirlenedi; «Mektepke jáne mektepten tegin ári qaýipsiz jetkizetin mektepter joq eldi mekenderde turatyn bilim alýshylar men tárbıelenýshilerdi qamtamasyz etý» standarty ázirlenedi jáne qabyldanady. 2011 jyldan bastap: oqýshylar sany 10 jáne odan kóp barlyq ShJM jańa túrdegi kompьıýterlermen jáne keń jolaqty Internetke qol jetkizýmen qamtamasyz etiledi. Qashyqtyqtan oqytý «e-learning» elektrondyq oqytý sheńberinde uйymdastyrylady; 160 tirek mektep ashylady. Tirek mektep (resýrstyq ortalyq) – bazasynda jaqyn mańdaǵy ShJM-nyń bilim berý resýrstary shoǵyrlanatyn bilim berý uйymy. Árbir resýrstyq ortalyqqa birneshe ShJM bekitiledi. ShJM-daǵy balalar úsh ret (oqý jylynyń basynda, ortasynda jáne sońynda) on kúnnen (sessııa) tirek mektepte bilim alady ári onda aralyq jáne qorytyndy attestattaý tapsyrady. Sessııaaralyq kezeńde ShJM-da oqytý tirek mektep muǵalimderiniń qatysýymen jáne qashyqtyqtan oqytý tehnologııalarynyń kómegimen júrgiziledi. Osylaйsha, resýrstyq ortalyqtar ShJM oqýshylarynyń sapaly bilimge qol jetkizýin qamtamasyz etedi. 2020 jylǵa qaraй ShJM, negizinen, bastaýysh jáne negizgi orta bilim deńgeйleri úshin jumys isteйdi. ShJM problemasy tirek mektepter (resýrstyq ortalyqtar), ınternattar, jetkizý esebinen sheshiledi. Inklıýzıvti bilim júйesin damytý 2015 jylǵa qaraй atalǵan mindetti sheshý úshin: múmkindikteri shekteýli balalardy biriktirip oqytýdyń modýlьdik baǵdarlamalary; múmkindikteri shekteýli balalardy jalpy bilim beretin ortada biriktirip oqytý erejesi ázirlenedi, túrli kemistigi bar balalar úshin birigý nysandary anyqtalady; múgedek balalarǵa qashyqtyqtan bilim berýdi uйymdastyrý qaǵıdalary ázirlenedi. 2020 jylǵa qaraй mektepterde múgedek balalar úshin kótergish jabdyqtar, pandýstar, sanıtarlyq bólmelerde arnaйy quraldar ornatý, tutqalarmen, arnaйy partalarmen, ústeldermen jáne basqa da arnaйy kompensatorlyq quraldarmen jaraqtandyrý arqyly «kedergisiz aйmaqtar» qurylady. 3030 mektepte múmkindikteri shekteýli balalardy oqytýǵa jáne tárbıeleýge teń qol jetkizý úshin jaǵdaйlar jasalady (mektepterde pedagog-defektologtardyń, balalardy psıhologııalyq-pedagogıkalyq súйemeldeýdiń, arnaйy jeke tehnıkalyq jáne kompensatorlyq quraldardyń bolýy). Úйde bilim alatyn múgedek balalar jeke múmkindikteri men qajettilikteri eskerile otyryp, kompьıýterlik tehnıkamen jáne kompьıýterlik qamtamasyz etý jınaqtarymen qamtamasyz etiledi. Joǵaryda aйtylǵan mindetterden basqa ózge de birqatar máselelerdi sheshý qajet. Qosymsha bilim berý mazmuny jetildiriletin bolady. Tulǵanyń shyǵarmashylyq quzyretindegi, úzdiksiz bilim berý men tárbıeleýdegi, kásibı ózin-ózi anyqtaýdaǵy básekeli artyqshylyqtaryn qalyptastyrý maqsatynda negizgi baǵyttar: shyǵarmashylyq-estetıkalyq; ǵylymı-tehnıkalyq; ekologııalyq-bıologııalyq; týrıstik-ólketanýshylyq; áskerı-patrıottyq; áleýmettik-pedagogıkalyq; bilim berý-saýyqtyrý jáne t.b. boйynsha balalarǵa qosymsha bilim berý mazmuny jańartylady. Qosymsha bilim beretin pedagogterdi jáne aralas mamandyqtardyń pedagog uйymdastyrýshylaryn daıarlaý baǵdarlamasy jetildiriledi. 2015 jylǵa qaraй qosymsha bilim berý uйymdarynyń jelisi ulǵaйyp, 625-ke jetedi. Bul balalardy qosymsha bilimmen qamtýdy 23 %-ǵa deйin kóbeйtýge múmkindik beredi. Mektepterde sport sektsııalaryn qurý arqyly dene shynyqtyrýdy uйymdastyrýdyń mektepten tys nysandary jetildiriletin bolady. Quqyq buzýshylyqtar men basqa da beйáleýmettik qubylystardyń aldyn alý boйynsha árbir bilim alýshyny jekeleй psıhologııalyq-pedagogıkalyq súйemeldeýdi qamtamasyz etý jolymen qosymsha bilim berý konkýrstary men olımpıadalarynyń júйesi arqyly oqýshylardyń qoǵamdyq jáne áleýmettik belsendiligin qalyptastyratyn balalar qoǵamdyq birlestikteri damıdy. Jalpy oqytýdyń, mekteptegi tamaqtaný men medıtsınalyq qyzmet kórsetýdiń tıimdi menedjmentin uйymdastyrý Jalpy oqytý 2015 jyly oqýshylardyń qozǵalys monıtorınginiń biryńǵaй vedomstvoaralyq keshendi aqparattyq júйesi «Jalpy oqytýdy», onyń ishinde oqýmen qamtylmaǵan «táýekel toptarynyń» balalaryn derbes esepke alý boйynsha derekter bazasymen birge engizý josparlanýda. «Jalpy oqytý» júйesin paйdalaný jalpy oqytýdy qamtamasyz etýge fýnktsıonaldy túrde tartylǵan túrli basqarý organdarynyń kelisilgen is-qımyldaryn qamtamasyz etedi jáne balalardy mindetti orta bilimmen qamtý týraly naqty aqparatty alýǵa múmkindik beredi. Mekteptegi tamaqtaný 2011 jyldan bastap oblystardyń, Astana jáne Almaty qalalarynyń bilim berý organdarynyń janynan mektepte tamaqtanýdy uйymdastyrýdyń, onyń ishinde bilim berý uйymdarynyń bilim alýshylary men tárbıelenýshileriniń tamaqtaný sapasy men qaýipsizdiginiń monıtorıngi boйynsha vedomstvoaralyq sarapshy toptar qurylady. Mektep oqýshylaryn tegin tamaqtanýmen qamtý kórsetkishi barlyq deńgeйdegi ákimder reйtıngin baǵalaýǵa engiziledi: 2012 jyly – tabysy az otbasylardan shyqqan oqýshylarǵa, 2020 jyly – bastaýysh jáne mektepaldy synyptar oqýshylaryna. 2015 jylǵa qaraй tabysy az otbasy oqýshylarynyń 100 %-y jáne 2020 jylǵa qaraй mektepterdiń bastaýysh jáne mektepaldy synyptar oqýshylarynyń 100 %-y ystyq dárýmendirilgen tamaqpen tegin qamtamasyz etiledi. 2020 jylǵa qaraй orta jalpy bilim beretin aýyl mektepteriniń 100 %-ynda kúrdeli jóndeýden ótken jáne jańa jabdyqtarmen jaraqtandyrylǵan tolyq kezeńdik ashana jumys isteйtin bolady. 2020 jylǵa qaraй mekteptiń barlyq oqýshysy mektepterde statsıonarlyq sý tazartqyshtar, spenserler, dıspenserler jáne basqa da quraldar ornatý arqyly ekologııalyq taza aýyz sýmen qamtamasyz etiledi. Medıtsınalyq qyzmet kórsetý 2015 jylǵa qaraй mektep jasyndaǵy, onyń ishinde aýyldyq jerlerdegi balalardy medıtsınalyq tekserý 100 % qamtamasyz etiledi. Dıspanserlik esepte turǵan mektep jasyndaǵy balalardyń úlesi 70 %-dan 50 %-ǵa deйin, oqýshylardaǵy asqazan-ishek jolynyń aýrýy – 28,2 %-dan 18 %-ǵa deйin, skolıozben (músininiń buzylýy) aýyratyndar – 2 %-dan 1 %-ǵa deйin tómendeйdi. Densaýlyǵy nashar 60 %-y balalardyń arnaйy medıtsınalyq toptardaǵy dene shynyqtyrýmen shuǵyldanýǵa múmkindik alady. Osylaйsha «Orta bilim» baǵyty boйynsha 2020 jylǵa qaraй: barlyq mektepterge 12 jyldyq bilim berý modeli engiziledi; orta bilimniń ınfraqurylymyn damytý jalǵasady jáne mektepter tehnıkalyq jaraqtanýmen qamtamasyz etiledi; ShJM biryńǵaй aqparattyq jelige qosylady; qosymsha bilim berý bilim alýshylar úshin bedelge ıe bolady jáne tulǵanyń kásibı qalyptasýyna yqpal etedi. Qosymsha bilim berýmen bilim alýshylar men tárbıelenýshilerdiń 30–50 %-y qamtylady; ınklıýzıvti bilim júйesi engiziledi: ınklıýzıvti bilim úshin jaǵdaй jasaйtyn mektepterdiń úlesi mektepterdiń jalpy sanynan 70 %-ǵa ulǵaıady; múgedek balalar úshin «kedergisiz qol jetkizýdi» jasaйtyn mektepterdiń úlesi mektepterdiń jalpy sanynan – 20 %; ınklıýzıvti bilimmen qamtylǵan balalardyń úlesi damý múmkindigi shekteýli balalardyń jalpy sanynan – 50 %. medıtsınalyq qyzmet kórsetý men mekteptegi tamaqtanýdyń tıimdi menedjmenti uйymdastyrylady; oqýshylar jalpy bilim beretin mektepte sapaly medıtsınalyq qyzmet ala alady. Jalpy bilim beretin mektepterde medıtsınalyq kabınetterdi ashý jáne onyń qyzmet etýin qamtamasyz etý boйynsha sharalar qabyldanady; memlekettik-jeke áriptestik negizinde oblys ortalyqtarynda, Astana jáne Almaty qalalarynda mekteptegi tamaqtanýdyń 16 energııa únemdegish kombınaty salynady, respýblıka mektepteriniń 50 %-ynyń mekteptegi as bloktarynyń materıaldyq-tehnıkalyq bazasy jańartylady. Sapaly, dárýmen qosylǵan jáne qaýipsiz mekteptegi tamaqtanýdy uйymdastyrý monıtorınginiń júйesi engiziledi. Tehnıkalyq jáne kásiptik bilim Maqsaty: Qoǵamnyń jáne ekonomıkanyń ındýstrııalyq-ınnovatsııalyq damý suranystaryna sáйkes TjKB júйesin jańǵyrtý, álemdik bilim berý keńistigine kirigý. Mindetteri: 1. Ekonomıkanyń ındýstrııalyq-ınnovatsııalyq damý suranystaryn eskere otyryp, tehnıkalyq jáne kásiptik bilim (budan ári – TjKB) mazmunynyń qurylymyn jańartý. 2. Ekonomıka salalary úshin kadrlar daıarlaýdyń ınfraqurylymyn damytý. 3. TjKB-da bilim alýdyń bedelin arttyrý. Nysanaly ındıkator: Eskertý. Taraýǵa ózgeris engizildi - QR Prezıdentiniń 02.11.2012 № 423 Jarlyǵymen. Qatysýshylardyń jalpy sanyna shaqqanda kásibı daıarlyq deńgeйin baǵalaýdan jáne biliktilikti berýden alǵashqy retten ótken TjKB bitirýshileriniń úlesi (2015 j. - 75%, 2020 j. - 80%). TjKB oqý oryndarynda memlekettik bilim berý tapsyrysy boйynsha bilim alǵan túlekterdiń oqýdy bitirgennen keйingi alǵashqy jyly jumyspen qamtylǵandardyń jáne jumysqa ornalasqandardyń úlesi (2015 jyly – 78 %, 2020 jyly – 80 %). Ulttyq ınstıtýtsıonaldy akkredıtteý rásiminen ótken kolledjderdiń úlesi (2015 jyly – 10 %, 2020 jyly – 30 %). Tehnıkalyq jáne kásiptik bilimniń qurylymy men mazmunyn ekonomıkanyń ındýstrııalyq-ınnovatsııalyq damýynyń suranystaryn eskere otyryp jańartý Eskertý. Taraýǵa ózgeris engizildi - QR Prezıdentiniń 02.11.2012 № 423 Jarlyǵymen. Ulttyq jáne salalyq biliktilik sheńberiniń negizinde kadrlar daıarlaý qurylymy retke keltiriletin bolady. Mamandar daıarlaý eńbek naryǵynyń boljanǵan qajettilikterine sáйkes júzege asyrylatyn bolady. Kásiptik standarttardyń talaptaryna sáйkes: TjKB mamandyqtary boйynsha tıptik oqý josparlary men baǵdarlamalary jańartylady; arnaйy pánder boйynsha tıptik oqý baǵdarlamalary, oqý ádebıeti ázirlenedi; birneshe biliktilik alý úshin modýlьdik baǵdarlamalar ázirlenedi, modýlьdik baǵdarlamalardyń derekqory qurylady. Bilim alýshylardyń praktıkalyq daǵdylaryn damytý úshin oqý josparlaryndaǵy kásiptik praktıkanyń úlesi 60 %-ǵa deйin ulǵaıatyn bolady. Bul úshin praktıka bazasy jumys berýshilermen áriptestik esebinen keńeйtiledi. Bilim alýshylardyń boйynda qajetti quzyrettilikterdi qalyptastyratyn zamanaýı bilim berý tehnologııalary oqý protsesine engiziletin bolady. Ozyq álemdik tájirıbe men qoldanbaly zertteýler júrgizýdiń negizinde TjKB júйesin ǵylymı-ádistemelik qamtamasyz etý jetildiriletin bolady. Respýblıkalyq jáne oblystyq ǵylymı-ádistemelik kabınetter tıimdi jumys isteйtin bolady, TjKB uйymdarynyń kitaphanalary qajetti oqý ádebıetimen tolyqtyrylady. Ekonomıka salalary úshin kadrlar daıarlaýdyń ınfraqurylymyn damytý Eskertý. Taraýǵa ózgeris engizildi - QR Prezıdentiniń 02.11.2012 № 423 Jarlyǵymen. Jastardyń kásiptik bilim alýyna qol jetkizýin qamtamasyz etý úshin kolledjder men jataqhanalar salý esebinen oqýshy oryndarynyń sany ulǵaıady. Atyraý qalasynda munaйgaz salasy úshin, Ekibastuz qalasynda otyn-energetıka salasy úshin, Shymkent qalasynda óńdeý jáne Óskemen qalasynda mashına jasaý salalary úshin 4 óńiraralyq kásiptik ortalyq jumys isteйtin bolady. Oqý oryndary shart negizinde óndiristik praktıkadan, taǵylymdamadan ótý úshin bazalyq kásiporyndarǵa bekitiletin bolady. TjKB-nyń 70 %-dan astam memlekettik oqý oryndary zamanaýı oqý-óndiristik jáne tehnologııalyq jabdyqtarmen, aqparattyq tehnologııalarmen qaйta jaraqtandyrylady. Oqý oryndaryn zamanaýı oqý-óndiristik jáne tehnologııalyq jabdyqtarmen jańartýǵa jáne qaйta jaraqtandyrýǵa jergilikti, respýblıkalyq bıýdjet, jumys berýshiler qarajaty, halyqaralyq uйymdardyń zaem qarajaty esebinen tartylady. Ekonomıka salalaryna mamandardyń biliktilikterin sertıfıkattaýdyń táýelsiz júйesin engize otyryp, joǵary bilikti jumysshy kadrlar daıarlaý sapasyn retteý, onyń ishinde jergilikti jerlerde «oqýshylyq» túrinde qamtamasyz etiletin bolady. Kadrlardyń básekege qabilettiligin qamtamasyz etý, qosymsha qarajat tartý úshin TjKB oqý oryndary mamandar daıarlaý beйinine sáйkes, onyń ishinde teń quryltaйshylyq arqyly ulttyq holdıngter men kompanııalarǵa, trans-ulttyq korporatsııalar men sheteldik ınvestorlarǵa bekitiletin bolady. Dúnıejúzilik Banktiń zaйmy sheńberinde ınnovatsııalyq damý baǵdarlamalaryn iske asyratyn oqý oryndaryn ataýly qarjylaй qoldaý júйesi qurylatyn bolady. TjKB-da oqytý bedelin arttyrý Eskertý. Taraýǵa ózgeris engizildi - QR Prezıdentiniń 02.11.2012 № 423 Jarlyǵymen. TjKB júйesinde oqytýdyń tartymdylyǵy men bedeldiligin arttyrý úshin: áleýmettik-pedagogıkalyq qyzmetter joq TjKB oqý oryndarynyń janynan mansaptyq basshylyq ortalyqtary (bilim berý uйymdarynyń qurylymdyq bólimsheleri) qurylady; bilim alýshylardyń, óndiristik oqytý sheberleri men arnaйy pán oqytýshylarynyń arasynda «Úzdik oqý orny», «Eń úzdik maman» respýblıkalyq konkýrstary ótkiziledi; úzdik bilim alýshylar halyqaralyq kásibı sheberlik konkýrstaryna qatysatyn bolady. Ónertapqyshtyq jáne ónertabystyq qyzmetke, tehnıkalyq shyǵarmashylyqqa beйim talantty bilim alýshylar anyqtalady jáne olarǵa qoldaý (granttar men jumys berýshilerdiń ataýly stıpendııalary, jumys berýshiler uйymdastyratyn jáne qarjylandyratyn konkýrstar arqyly) kórsetiletin bolady. Jumysqa ornalastyrýǵa yqpal etý úshin eńbek naryǵyndaǵy bos oryndar bazasymen ózara baйlanysty sertıfıkattalǵan túlekterdiń derekqory qurylatyn bolady. TjKB-ny damytý jónindegi respýblıkalyq, óńirlik jáne salalyq keńesterdiń ózara is-qımyly TjKB-ny damytýǵa, kadrlar daıarlaýǵa jáne bilim uйymy, kásiporyn men stýdent arasynda kelisim jasaý arqyly jumysqa ornalastyrýǵa bıznes pen kásibı qoǵamdastyqtyń belsendi qatysýyn qamtamasyz etedi. 2020 jylǵa qaraй: Kadrlardy ulttyq biliktilik júйesi negizinde daıarlaý tolyqtaй eńbek naryǵynyń suranystaryna sáйkestendiriledi. Oqý oryndarynyń oqý-óndiristik sheberhanalary men zerthanalary zamanaýı oqý-óndiristik jáne tehnologııalyq jabdyqtarmen, aqparattyq tehnologııalarmen jaraqtandyrylady. Kásiporyndardyń naqty suranystaryn eskere otyryp, kooperatıvtik oqytý keń túrde engiziledi. TjKB oqý oryndaryndaǵy oqytý jastar úshin tartymdy jáne bedeldi bolady. Bıznes pen kásibı qaýymdastyq TjKB-ny damytýǵa jáne kadrlar daıarlaýǵa belsendi qatysady. Ekonomıka salalarynda jumys berýshilerdiń qatysýymen biliktilikti sertıfıkattaýdyń táýelsiz ortalyqtary jumys isteйtin bolady. Álemdik deńgeйdegi kolledjder qurylatyn bolady, olardyń qyzmetin basqarýdy "Kásipqor" holdıngi" kommertsııalyq emes aktsıonerlik qoǵamy júzege asyrady. Olardyń tájirıbesi TjKB búkil júйesine taraйtyn bolady. Joǵary jáne joǵary oqý ornynan keйingi bilim Maqsaty: Eńbek naryǵynyń, elimizdiń ındýstrııalyq-ınnovatsııalyq damý mindetterin jáne jeke tulǵanyń qajettilikterin qanaǵattandyratyn jáne bilim berý salasyndaǵy úzdik álemdik tájirıbelerge saй keletin joǵary bilim sapasynyń joǵary deńgeйine qol jetkizý. Mindetteri: 1. Elimizdiń ındýstrııalyq-ınnovatsııalyq damý jobalaryna saй keletin joǵary jáne joǵary oqý ornynan keйingi bilimi bar kadrlarmen qamtamasyz etý. 2. Joǵary bilimniń eýropalyq aйmaǵyna kirigýdi qamtamasyz etý. 3. Bilimniń, ǵylymnyń jáne óndiristiń kirigýin qamtamasyz etý, zııatkerlik menshik pen tehnologııalardyń ónimderin kommertsııalandyrý úshin jaǵdaй jasaý. Joǵary bilikti ǵylymı jáne ǵylymı-pedagog kadrlardy daıarlaý. Nysanaly ındıkatorlar: Eskertý. Taraýǵa ózgeris engizildi - QR Prezıdentiniń 02.11.2012 № 423 Jarlyǵymen. Jumys berýshiler qoǵamdastyǵynda biliktilikti táýelsiz baǵalaýdan birden ótken joǵary oqý oryndary túlekteriniń oǵan qatysqandardyń jalpy sanynan úlesi (2020 jyly – 80 %). Memlekettik tapsyrys boйynsha joǵary oqý oryndary túlekteriniń mamandyǵy boйynsha joǵary oqý ornyn bitirgen jyly jumysqa ornalasqanynyń úlesi (2015 jyly – 78 %, 2020 jyly – 80 %). Álemniń tańdaýly ýnıversıtetteri reйtınginde kórsetilgen Qazaqstannyń joǵary oqý oryndarynyń sany (2015 jyly – 1, 2020 jyly – 2). Halyqaralyq standarttar boйynsha táýelsiz ulttyq ınstıtýtsıonaldy akkredıtteýden ótken joǵary oqý oryndarynyń úlesi (2015 jyly – 50 %, 2020 jyly – 65 %). Halyqaralyq standarttar boйynsha táýelsiz ulttyq mamandandyrylǵan akkredıtteýden ótken joǵary oqý oryndarynyń úlesi (2015 jyly – 20 %, 2020 jyly – 30 %). Otandyq ǵylymı zertteýlerdiń nátıjelerin óndiriske engizýdiń negizinde bilim men ǵylymdy biriktirý jolymen ınnovatsııalyq qyzmetti júzege asyratyn joǵary oqý oryndarynyń úlesi (2015 jyly - 10%, 2020 jyly - 13%). Sońǵy 5 jyl ishinde ımpakt-faktorly ǵylymı jýrnaldarda jarııalanymdary jaryq kórgen professor-oqytýshy quramynyń jáne ǵylymı qyzmetkerlerdiń úlesi (2015 jyly – 1 %, 2020 jyly – 5 %). Elimizdiń ındýstrııalyq-ınnovatsııalyq damýynyń jobalaryna sáйkes keletin joǵary jáne joǵary oqý ornynan keйingi bilimi bar kadrlarmen qamtamasyz etý Memlekettik bilim berý tapsyrysynyń qurylymy údemeli ındýstrııalyq-ınnovatsııalyq damýdyń suranystaryna sáйkes ózgertiletin bolady. Údemeli ındýstrııalyq-ınnovatsııalyq damý jónindegi 2010 – 2014 jyldarǵa arnalǵan memlekettik baǵdarlamanyń (budan ári – ÚIIDMB) basymdyqtaryna sáйkes keletin mamandyqtar boйynsha memlekettik bilim berý tapsyrysy ulǵaйtylady. Bilim uйymy, kásiporyndar men ÚIIDMB jobalary úshin mamandar daıarlaýdy júzege asyratyn joǵary oqý oryndarynda memlekettik tapsyrys boйynsha oqıtyn stýdenttermen praktıkadan ótý jáne jumysqa ornalasý jóninde sharttar jasalatyn bolady. Joǵary oqý ornynan keйingi bilimi bar kadrlardy daıarlaýǵa memlekettik bilim berý tapsyrysynyń kólemi: magıstratýrada jáne PhD doktorantýrada, onyń ishinde Nazarbaev Ýnıversıteti úshin ulǵaıady. «Bolashaq» halyqaralyq stıpendııasy boйynsha stıpendıattardyń 100 %-y magıstratýrada, doktorantýrada, ǵylymı taǵylymdamalarda oqıtyn bolady, bakalavrıatta – bir semestrden akademııalyq bir jylǵa deйin. JOO-nyń kafedraaralyq baйlanysy negizinde joǵary jáne joǵary bilimnen keйingi bilimdi mamandar daıarlaý qarastyrylady. Joǵary bilim berý júйesinde pedagogıkalyq jáne tehnıkalyq mamandyqtardyń stýdentterine óndiriste keńeйtilgen praktıka engiziletin bolady. JOO-lar bazasynda ǵylymdy qajetsinetin ónimder men qyzmetter jasaý úshin JOO-lardyń, beйindi ǵylymı uйymdar men kásiporyndardyń konsortsıýmdary qurylatyn bolady. Áleýmettik áriptester ÚIID-ǵa kadrlardy daıarlaý úshin granttar men stıpendııalar (ÚIIDMB-diń ár jobasynan 5 grant/stıpendııa) bóledi. ÚIID-iń jobalaryn iske asyratyn kásiporyndarda óndiristik praktıka bazalary qurylatyn bolady. Joǵary bilimniń mazmuny men qurylymyn Bolon protsesiniń parametrlerine sáйkes keltirý arqyly joǵary bilimniń eýropalyq aйmaqqa kirigýin qamtamasyz etý Eskertý. Taraýǵa ózgeris engizildi - QR Prezıdentiniń 02.11.2012 № 423 Jarlyǵymen. Bolon protsesiniń sheńberinde mynadaй mindetti, usynymdyq parametrleri oryndalady: akademııalyq erkindik – bilim berý baǵdarlamalarynyń qurylymy men mazmunynda tańdaý boйynsha komponent kóbeйedi: bakalavrıatta 70 %-ǵa deйin, magıstratýrada 80 %-ǵa deйin, doktorantýrada 90–95 %-ǵa deйin; Bolon deklaratsııasy prıntsıpteriniń biri retinde akademııalyq utqyrlyqty damytý maqsatynda bilim alýshylar oqýdyń barlyq kezeńinde keminde bir akademııalyq kezeńde shetelde, onyń ishinde Prezıdenttiń "Bolashaq" baǵdarlamasynyń granty esebinen oqytylady; JOO-lardaǵy tárbıe jumystaryn kúsheйtý; sybaйlas jemqorlyq deńgeйin edáýir tómendetý; JOO-lardyń akademııalyq, qarjylyq jáne basqarýshylyq qyzmetinde JOO-lardyń avtonomdyq ustanymdary iske asyrylady; 12 jyldyq bilim berýdi iske asyrý sheńberinde bakalavrıattyń bilim berý baǵdarlamalarynyń qurylymyndaǵy jalpy bilim beretin pánder tsıkliniń úlesi 25 %-dan 15 %-ǵa deйin azaıady; eńbek naryǵynyń suranystaryna arnalǵan elimizdiń joǵary oqý oryndarynyń bilim berý baǵdarlamalarynyń ıkemdi áreket etý tetigi engiziledi – modýlьdik bilim berý baǵdarlamalary ázirlenedi; Bolon protsesiniń jáne akademııalyq utqyrlyq ortalyǵy qurylady. Eńbek jáne jumyspen qamtýdyń ýákiletti organymen birlesip, salalyq mınıstrlikter men jumys berýshilerdiń qatysýymen Ulttyq biliktilik júйesi qurylady: bilim berýdiń túrli deńgeйlerindegi qazirgi biliktilikter ulttyq jáne halyqaralyq eńbek naryqtarynda tanylatyn kópdeńgeйli biliktilik júйesine biriktiriledi; jumys berýshiler birlestikteri naqty mamandyqtar sheńberinde biliktilik talaptaryna saй keletin kásiptik standarttardy ázirleйdi; mamandardyń kásibı daǵdylary men biliktilikteriniń sapasyn táýelsiz baǵalaý men sertıfıkattaý júйesi engiziledi. Salalyq qaýymdastyqtar bazasynda pılottyq rejımdegi birqatar táýelsiz biliktilikti rastaý ortalyqtary qurylady. JOO-lar ázirlegen bilim berý baǵdarlamalary Ulttyq biliktilik júйesi talaptaryna saй keletin bolady. Bilim berý baǵdarlamalaryn iske asyrýǵa jáne ǵylymı-zertteý qyzmetin júzege asyrý kólemine baйlanysty mynadaй respýblıkanyń JOO jikteýishiniń júйesi qurylady: ulttyq zertteý ýnıversıtetteri, ulttyq joǵary oqý oryndary, zertteý ýnıversıtetteri, ýnıversıtetter, akademııalar men ınstıtýttar. Nazarbaev Ýnıversıteti modeli negizinde bilim, ǵylym, qarjy, halyqaralyq jáne basqa qyzmetti júzege asyrýda derbes bolý dep túsindiriletin joǵary oqý oryndary avtonomııasynyń prıntsıpteri ázirlenetin bolady. Memlekettik JOO-lar avtonomdy kommertsııalyq emes uйymdar bolady. Sonymen qatar JOO-lar esep berýge tıisti qamqorshylyq keńester, sondaй-aq joǵary oqý oryndarynyń qyzmeti aйqyndalatyn tetikter qurylady. Memlekettik JOO-lar úshin rektorlardy taǵaйyndaý tetigi jetildiriledi. Eldiń JOO-laryna kezeń-kezeńimen derbestik berý úshin jaǵdaй jasalady. 2013 jylǵy qyrkúйekten bastap ulttyq zertteý ýnıversıtetterine, 2014 jylǵy qyrkúйekten bastap - ulttyq joǵary oqý oryndaryna, 2015 jylǵy qyrkúйekten - qalǵan joǵary oqý oryndaryna derbestik beriledi. 2016 jyldan bastap údemeli ındýstrııalyq-ınnovatsııalyq damýdyń basym salalarynyń salalyq biliktilik sheńberine sáйkes bilim berý baǵdarlamalaryn ázirleý jumysy jalǵastyrylatyn bolady. Joǵary bilim sapasyn baǵalaý júйesiniń joǵary tıimdiligin qamtamasyz etý Ýákiletti organnyń tizilimine engizilgen akkredıtteý uйymdary joǵary oqý oryndaryn akkredıtteýdi júrgizedi. 2020 jylǵa qaraй ulttyq akkredıtteý organdary Akkredıtteý agenttikteriniń tizilimine enedi (Eýropalyq sapany qamtamasyz etý agenttikteriniń tizilimi). 2012 jyldan bastap akkredıtteýdi kommertsııalyq emes úkimettik emes akkredıtteý agenttikteri júzege asyrady. JOO-yn ulttyq akkredıtteýden ótýge ýájdeйtin sharttar ázirlenedi. Atap aйtqanda, Ýákiletti organnyń tizilimine engizilgen agenttikterde ınstıtýtsıonaldyq jáne arnaйy akkredıtteýden ótken JOO-lar akkredıtteý merziminde akkredıtteý baǵdarlamalary boйynsha memlekettik attestattaýdan bosatylady. Olar ózindik úlgidegi dıplomdar bere alady, anaǵurlym joǵary deńgeйdegi baǵdarlamalardy iske asyra alady, memlekettik bilim berý tapsyrysy boйynsha oqyta alady. 2015 jyldan bastap JOO men kolledjder úshin memlekettik attestattaý ulttyq ınstıtýtsıonaldy akkredıtteýge tolyq aýysady. Memlekettik baqylaýdy memlekettik organdar lıtsenzııalyq tekserister nysanynda júzege asyrady. Ulttyq JOO-lar ulttyq akkredıtteýmen qatar halyqaralyq mamandandyrylǵan akkredıtteýden ótedi. Qazaqstandyq JOO-lardyń 65 %-y halyqaralyq standarttarǵa sáйkes táýelsiz ulttyq ınstıtýtsıonaldy akkredıtteýden ótedi. Sonymen qatar JOO-lar táýelsiz ulttyq mamandandyrylǵan akkredıtteýden ótetin bolady. Ulttyq táýelsiz reйtıngter ótkizýde memlekettik qarjylyq qoldaý kórsetiledi. Qazaqstannyń JOO-lary álemniń úzdik ýnıversıtetteriniń reйtıngine qatysady. Keminde eki JOO álemniń úzdik ýnıversıtetteriniń reйtınginde atalady. JOO-nyń materıaldyq-tehnıkalyq bazasyn damytýdy qamtamasyz etý 2014 jyldan bastap jyl saйyn oqý-zerthanalyq bazasy jańartylatyn JOO-lardyń úlesi 10 %-ǵa kóbeйedi. JOO-lardyń materıaldyq-tehnıkalyq bazasyn damytý úshin memlekettik-jeke áriptestik esebinen qarajat tartylatyn bolady. Joǵary oqý oryndarynyń qurylymdyq bólimsheleri bolatyn 4 Ortalyq qurylady: Bıznes-ınnovatsııalyq ortalyq (joǵary bilim men ınnovatsııalar aйmaǵy); Jumysshy kásibiniń ortalyǵy jáne Dánekerleý ortalyǵy; Tamaq tehnologııalary boйynsha shaǵyn tsehy bar azyq-túlik qaýipsizdigi ortalyǵy, konkýrs negizinde Aýdarmashylar bıýrosy. Oqý-ádistemelik quraldardy ázirleý jáne olardy basyp shyǵarý, oqýlyqtardy memlekettik tilge aýdarý, JOO kitaphanalaryn qajetti oqý ádebıetimen tolyqtyrý qamtamasyz etiledi. Qazaqstandyq oqýlyqtarmen qatar tańdaýly sheteldik oqýlyqtar qoldanylady, ásirese ekonomıkalyq, tehnıkalyq jáne jaratylystaný ǵylymdary boйynsha. Bilimniń, ǵylymnyń jáne óndiristiń kirigýin qamtamasyz etý, zııatkerlik menshik pen tehnologııalardyń ónimderin kommertsııalandyrý úshin jaǵdaй jasaý. Joǵary bilikti ǵylymı jáne ǵylymı-pedagog kadrlardy daıarlaý Eskertý. Taraýǵa ózgeris engizildi - QR Prezıdentiniń 02.11.2012 № 423 Jarlyǵymen. Irgeli jáne qoldanbaly ǵylymı zertteýlerdi, basqa ǵylymı-tehnıkalyq, tájirıbe-konstrýktorlyq jumystardy uйymdastyrý men júrgizýde qatysatyn zertteý ýnıversıtetteri qurylady, olardyń damý baǵdarlamalaryn Qazaqstan Respýblıkasynyń Úkimeti bekitedi. Zertteý ýnıversıtetteriniń negizgi mindeti joǵary jáne joǵary bilimnen keйingi bilim deńgeйleriniń barlyǵynda ǵylymı qyzmetpen bilim berý protsesin biriktirý bolady. Zertteý ýnıversıteti joǵary jáne joǵary bilimnen keйingi bilim baǵdarlamalaryn ázirleý men iske asyrýǵa, sondaй-aq oqýǵa qabyldaý kezinde beйindi baǵyttyń qosymsha talaptaryn belgileýge quqyly. Bilim men ǵylymnyń birigýi jekelegen ǵylymı-zertteý ınstıtýttaryn zańdyq derbestik quqyǵymen jetekshi zertteý ýnıversıtetterdiń quramyna berý arqyly júzege asyrylady. Eldiń ındýstrııalyq-ınnovatsııalyq damý baǵyttaryn iske asyrý úshin joǵary oqý oryndary negizinde ınnovatsııalyq qurylymdar qurý úshin bazalyq JOO-ny aйqyndaý tetikteri ázirlenedi: bıznes-ınkýbatorlar, onyń ishinde: 2013 jyly – «Energetıka» baǵyty boйynsha; 2014 jyly – «Munaй óńdeý jáne munaй-gaz sektorynyń ınfraqurylymy»; 2015 jyly – «Hımııa ónerkásibi»; tehnoparkter, onyń ishinde: 2013 jyly – «Metallýrgııa jáne daйyn metall ónimderin óndirý» baǵyty boйynsha; 2014 jyly – «Mashına jasaý»; 2015 jyly – «Jeńil ónerkásip»; ǵylymı ázirlemeler men tehnologııalardy kommertsııalandyrý ortalyqtary. Elimizdiń jetekshi JOO-lary janynan joǵary bilikti ǵylymı-pedagog kadrlardy daıarlaý jáne ınnovatsııalyq qyzmetti damytý maqsatynda ǵylymı zertteýler júrgizý, zııatkerlik menshik quqyǵyn qorǵaýdy odan ári qamtamasyz ete otyryp, zııatkerlik menshiktiń básekege qabiletti ónimderin jasaý úshin ǵylymı jáne jobalyq-konstrýktorlyq uйymdardyń birlesken qurylymdyq bólimsheleri ashylady: 2011 jyly – 5 birlesken qurylymdyq bólimshe; 2012 jyly – 8, 2013 jyly – 10, 2014 jyly – 12, 2015 jyly – 15. Jeke menshik sektordy ǵylymı jáne ınnovatsııalyq qyzmetke tartý boйynsha olardy ekonomıkalyq yntalandyrý sharalary ázirlengen. Stýdenttik jáne dıplomdyq jumystardy daйyndaý úshin 5 ulttyq jáne 15 ınjenerlik zerthananyń zerthanalyq jabdyqtaryna keń qoljetimdilik qamtamasyz etiledi. 2015 jyldan bastap Nazarbaev Ýnıversıteti joǵary kásibı mamandar men jas ǵalymdardy oqytyp shyǵarady. Nazarbaev Ýnıversıtetiniń tájirıbesi birtindep eldiń jumys istep turǵan joǵary oqý oryndaryna engiziledi. 2016 jyldan bastap: jetekshi sheteldik áriptes joǵary oqý oryndarymen birlesip, bilim berý baǵdarlamalary ázirlenedi; joǵary tehnologııalyq jáne ǵylymdy qajetsinetin ónim jasaý úshin ekonomıkanyń basym baǵyttarynda ǵylymı zertteýler júrgiziledi; áriptes ýnıversıtettermen jáne sheteldik ǵylymı ortalyqtarmen birlesý júzege asyrylady. Nátıjesinde, irgeli jáne qoldanbaly zertteýlerdi keńeйtý úshin ýnıversıtetterdiń mańyzdy ǵylymı áleýeti tıimdi qoldanylady, olardyń keshendilik jáne praktıkalyq nátıjeliligi artady. Ómir boйy oqý Eskertý. Kishi bólimge ózgeris engizildi - QR Prezıdentiniń 02.11.2012 № 423 Jarlyǵymen. Maqsaty: Ómir boйy bilim alý júйesiniń jumys isteýin qamtamasyz etý. Mindeti: Barshaǵa arnalǵan bilim, ómir boйy bilim alý úshin jaǵdaй jasaý. Nysanaly ındıkator: Barlyq jastaǵylar úshin bilim berýdiń ártúrli nysandary men tıpterin engizý. Ómir boйy oqý bilim alýdyń barlyq deńgeйinde adamnyń bilim alýǵa degen qajettilikterin qanaǵattandyrýdyń túrli múmkindikterin jasaý esebinen júzege asyrylady. 2020 jylǵa qaraй ómir boйy oqý úshin jasyna, bilimi men kásibı biliktilik deńgeйine qaramastan jaǵdaйlar jasalatyn bolady. Jasyna jáne áleýmettik jaǵdaйyna qaramastan barsha halyqqa tehnıkalyq jáne kásiptik, joǵary bilim júйesinde oqytýdyń túrli nysany jáne bilim berý qyzmetterin jekeshe berýshiler arqyly (qashyqtyqtan oqytý, qaйta biliktilik berý, formaldy, formaldy emes, ınklıýzıvti qysqa merzimdi kýrstar) jańa bazalyq daǵdylardy ıgerýdi qosa alǵanda, negizgi daǵdylardy ıgerý men jetildirý múmkindigi usynylatyn bolady. Oqý oryndarymen, sondaй-aq áleýmettik áriptestermen birlesip, óndiristen qol úzbeй oqytý qarastyrylatyn bolady. Bilim berý uйymdarynda 2016 jyldan bastap múmkindikteri shekteýli adamdardy kásibı daıarlaý úshin jaǵdaйlar jasalatyn bolady, modýlьdik bilim berý baǵdarlamalary jasalady. Óndiriste jumys isteй júrip, adam ózi oqytýdyń túrlerin, qarqynyn jáne merzimin tańdap, bilim alý protsesin derbestendire alady. Bilim alýshylardyń táýelsiz kommertsııalyq emes agenttikterde ózderiniń alǵan biliktilik deńgeйin baǵalaýdan ótip, sertıfıkattar alýy arqyly memlekettik jáne jekeshe bilim berý qyzmetterin usynýshylardy oqytý nátıjelerin tanýda tıimdi sharalar ázirlenetin bolady. Ómir boйy oqytý oqytýdyń formaldy jáne formaldy emes nysandarynyń tutastaй spektrin, ınklıýzıvti bilim berýdi qosa alǵanda, mektep jasyna deйingi jastan bastap zeйnetkerlikke shyǵý jasynan keйingi oqytýdy qamtıtyn bolady. Inklıýzıvti bilimdi damytý tıisti beйindegi mamandaryn daıarlaýdy júzege asyratyn joǵary oqý oryndarynyń janynan konsýlьtatsııalyq-praktıkalyq ortalyqtardyń qurylýyna yqpal etedi. Jumys berýshiler oqý baǵdarlamalaryn qosa qarjylandyrýǵa jáne árbir qyzmetkerdiń úzdiksiz bilimge qatysýyna múmkindik beretin ıkemdi syzbalardy daйyndaýǵa tartylady. Barsha qazaqstandyq azamattar memlekettik tildi tolyq meńgergenge deйin tilderdi meńgerýdiń halyqaralyq standarttary negizinde memlekettik tildi úzdiksiz oqytatyn «Balabaqsha - mektep, kolledj – joǵary oqý oryndary» júйesi qurylatyn bolady. Qazaqstan azamattary (oqýshylar, stýdentter, magıstranttar, túrli sala qyzmetkerleri) men Qazaqstanda jumys isteйtin sheteldik azamattar úshin sertıfıkat bere otyryp, qazaq tilin bilý deńgeйin baǵalaý júйesi – Qaztest engiziledi. Tárbıe jumysy jáne jastar saıasaty Maqsaty: Jastardyń boйynda belsendi azamattyq ustanymdy, áleýmettik jaýapkershilikti, otansúйgishtik sezimdi, joǵary adamgershilik jáne kóshbasshylyq qasıetterdi qalyptastyrý. Mindeti: Jastardy otansúйgishtikke tárbıeleý jáne olardyń azamattyq belsendiligin, áleýmettik jaýapkershiligin jáne áleýetin ashý tetikterin qalyptastyrý jónindegi sharalar keshenin iske asyrý. Nysanaly ındıkator: Eskertý. Taraý jańa redaktsııada - QR Prezıdentiniń 02.11.2012 № 423 Jarlyǵymen. Jastardyń jalpy sanyna shaqqanda jastar saıasaty men patrıottyq tárbıe salasyndaǵy is-sharalardy iske asyrýǵa belsendi túrde qatysatyn jastardyń úlesi (2015 jyly - 31%, 2020 jyly - 55%). Jastar saıasatyn iske asyrý qazaqstandyq patrıotızmdi, rýhanı-adamgershilik mádenıetti tárbıeleý, ulttyq sáйkestikti qalyptastyrý negizinde júzege asyrylady. 2011 jyldan bastap: konsýlьtatsııalyq, aqparattyq-taldamalyq, oqytý jáne basqa da qyzmetter kórsetý maqsatynda memlekettik áleýmettik tapsyrys sheńberinde jastardyń úkimettik emes uйymdary bazasynda qyzmetti júzege asyratyn oblystyq jáne respýblıkalyq áleýmettik qyzmetter odan ári damıtyn bolady; respýblıkalyq deńgeйde memlekettik áleýmettik tapsyrysty iske asyrý sheńberinde erikti, áskerı-patrıottyq uйymdardyń, áskerı-sporttyq, áskerı-izdeýshi jáne sporttyq-tehnıkalyq klýbtardyń jelisi 20 dan 30-ǵa deйin kóbeйedi; bilim berý uйymdarynda sport sektsııalarynyń jelisi damytylady; qazaqstandyq patrıotızmdi qalyptastyrý maqsatynda turaqty negizde memlekettik rámizderdi tanytý, tarıh, salt-dástúr jáne ana tilin bilý jóninde is-sharalar jalǵastyrylatyn bolady; túrli jobalardy iske asyrý arqyly jastar arasynda qaйyrymdylyq mádenıetin qalyptastyrý jóninde maqsatty sharalar qabyldanatyn bolady. Almaty qalasy úlgisinde jastardyń úkimettik emes uйymdarynyń jáne jastardyń qyzmetin úйlestirýdiń ortalyqtandyrylǵan júйesin qurý maqsatynda jastar saıasaty basqarmasy qurylady. Devıantty jáne delıkventti balalarmen jumysty kúsheйtý josparlanýda. Balalar men jasóspirimder arasynda devıantty minez-qulyqtyń aldyn alýy túrli faktorlardyń ózara is-qımylymen qamtamasyz etiletin bolady: otbasy, mektep, bos ýaqyttaǵy orta jáne tutas qoǵam. Odan basqa, tárbıe men oqytýdy, devıantty jáne delıkventti minez-qulyqty balalardy áleýmettik ońaltýdy qamtamasyz etý boйynsha arnaйy bilim uйymdary men erekshe rejımde ustaйtyn bilim uйymdaryna basa nazar aýdarylatyn bolady. Bilim berý júйesine kámeletke tolmaǵandardy ýaqytsha oqshaýlaý, beйimdeý jáne ońaltý ortalyqtaryn berýge baйlanysty olar Kámeletke tolmaǵandardy beйimdeý ortalyǵy (budan ári – KTBO) bolyp qaйta uйymdastyrylady. KTBO-nyń negizgi mindeti – kámeletke tolmaǵandardyń daǵdarys jaǵdaйynan shyǵýǵa jáne ómirin ornyqtyrýǵa, balany otbasymen qosýǵa kómek kórsetý men otbasyn ári qaraй súйemeldeý. Tutas alǵanda, mektepke deйingi jastan bastap tárbıege erekshe kóńil bólinetin bolady. Jastardyń áleýetin ashý tetikterin iske asyrý Eskertý. Taraýǵa ózgeris engizildi - QR Prezıdentiniń 02.11.2012 № 423 Jarlyǵymen. Jastar saıasaty salasyndaǵy máselelerdi sheshýge jastardyń qatysýy úshin onyń ókildi organdarda qatysýyn qamtamasyz etý mindeti qoйylyp otyr. Uйymdastyrýshylyq qabileti men kóshbasshylyq qasıeti bar stýdentter arasynan belsendi jastardy, sondaй-aq áleýmettik jobalardy iske asyrý aıasynda jastar uйymdarynyń jetekshilerin oqytý josparlanýda. Shyǵarmashyl jastardy qoldaý maqsatynda jyl saйynǵy ulttyq konkýrstar, oйyndar, týrnırler, KTK, onyń ishinde Delьfıй oйyndaryn ótkizý jáne keйinnen qazaqstandyq quramalardyń halyqaralyq konkýrstarǵa, týrnırler men oйyndarǵa qatysýyn qamtamasyz etý kózdelýde. Osylaйsha, shyǵarmashyl jastardy qoldaý 2020 jylǵa qaraй Delьfıй oйyndaryna qatysýshylardy 2000 adamǵa deйin jetkizýdi kózdeйdi. Respýblıkanyń ǵylymı-tehnıkalyq áleýetin turaqty negizde nyǵaйtý úshin ǵylymı uйymdarda jáne joǵary oqý oryndarynda konsýlьtatıvtik-keńesshi organdardyń qyzmetine jastardyń shyǵarmashylyq jáne ınnovatsııalyq birlestikteri tartylatyn bolady. Mádenıettegi, ónerdegi, ǵylymdaǵy, aqparattyq tehnologııalar salasyndaǵy uzaq merzimdi konkýrstyq jobalardy damytý boйynsha vedomstvoaralyq jumys kúsheйtiledi. 2020 jylǵa qaraй: depýtattardyń jalpy sanyna shaqqanda barlyq deńgeйlerdegi ókildi organdarǵa saйlanýshy jastardyń úlesi 4,1%-ǵa jetedi; jastar uйymdarynyń qyzmetine jastardyń 35%-y qatysatyn bolady; memlekettik áleýmettik tapsyrys sheńberinde áleýmettik mańyzy bar jobalardy iske asyrýǵa tartylǵan jastar uйymdarynyń úlesi 24%-dy quraйdy. 6. Baǵdarlamany iske asyrý kezeńderi Qazirgi zamanǵy jaǵdaйda strategııalyq resýrsy adamı kapıtal bolyp tabylatyn eńbek ónimdiligi ekonomıkalyq órkendeý men básekege qabilettiliktiń uzaq merzimdi negizine aйnalýy tıis. Memleket osy resýrstyń damýyna úles qosýy kerek. Bilimdi adamdarsyz zamanaýı ınfraqurylymdy damytý, tıimdi memlekettik apparat qurý, qolaйly bıznes klımatty qamtamasyz etý múmkin emes. Saıası erik pen memlekettiń jan-jaqty qoldaýynyń bolýy osy reformalardy júrgizýge negiz bolyp tabylady. Baǵdarlama eki kezeńde iske asyrylatyn bolady: 2011 – 2015 jyldar men 2016 – 2020 jyldar. Baǵdarlamany iske asyrýdyń birinshi kezeńinde (2011 – 2015 jyldar) jekelegen baǵyttar boйynsha bilim berýdi damytýdyń modelьderin ázirleýmen, olardy synaqtan ótkizýmen, sondaй-aq aýqymdy qaйta qurýlar men eksperımentterdiń bastalýymen baйlanysty jumystardy júrgizý kózdelgen. Ekinshi kezeńde (2016 – 2020 jyldar) basymdyq jabdyqtardy satyp alýdy, bilim berý júйesin damytý mindetterin sheshýge baǵyttalǵan is-sharalarǵa ınvestıtsııalar salýdy (bilim berýdiń materıaldyq ınfraqurylymyn jańǵyrtý jáne basqa da shyǵyny kóp jumystar, ádistemelik, kadrlyq, aqparattyq qamtamasyz etý) kózdeйtin is-sharalardy júzege asyrýǵa beriledi, negizinen, ótken kezeńderde alynǵan nátıjelerdi engizýge jáne taratýǵa baǵyttalǵan is-sharalardy iske asyrý qarastyrylǵan. Árbir kezeńde jyldar boйynsha Baǵdarlamanyń iske asyrylý barysyn jáne baǵdarlamalyq is-sharalardyń bilim berý júйesiniń jaй-kúйine áserin sıpattaйtyn kórsetkishterdi ózgertý josparlanǵan. Kútiletin nátıjeler: 2015 jylǵa qaraй ótpeli kezeń aıaqtalady jáne Qazaqstannyń bilim berý júйesi qurylymy, mazmuny, basqarý men qarjylandyrý tetikteri boйynsha damyǵan elder modeline sáйkes keletin bolady. Bilim berý júйesiniń damýy boйynsha Qazaqstan TMD elderi arasynan kóshbasshylyq oryndarǵa shyǵady. 2020 jylǵa qaraй bilim berý júйesi joǵary bilim sapasy men halyqaralyq ındıkatorlarmen rastalǵan adamı kapıtaldyń damý deńgeйi túrinde nátıje beretin bolady. Baǵdarlamany iske asyrý nátıjesinde mynadaй áleýmettik-ekonomıkalyq áserler qamtamasyz etiledi: Eskertý. Taraýǵa ózgerister engizildi - QR Prezıdentiniń 02.11.2012 № 423; 12.08.2014 N 893 Jarlyqtarymen. 2015 jylǵa qaraй: 1. Jańa qarjy-ekonomıkalyq tetik ázirleý. 2. Elektrondyq oqytý júйesin qurý. 3. Oqytýdyń 12 jyldyq modeline kóshýdiń bastalýy. 4. Ulttyq biliktilik júйesiniń negizi jasalady. 5. Mekteptiń jáne joǵary bilimniń baǵdarlamalary kiriktiriledi. 6. Bilimdi, ǵylymdy jáne óndiristi kiriktirý bastalady. 2020 jylǵa qaraй: 1. Adamı kapıtaldyń sapasyn arttyrý men eńbek resýrstaryn paйdalaný tıimdiliginen týyndaǵan memleket ekonomıkasynyń básekege qabilettiligi men tıimdiligin arttyrý. 1-1. 3 jastan 6 jasqa deйingi balalardy mektepke deйingi tárbıemen jáne oqytýmen 100% qamtýdy qamtamasyz etý. 2. Ǵımarattardy jobalaý, salý jáne qaйta salýdyń jańa prıntsıpterin eskere otyryp, bilim berý uйymdarynyń materıaldyq-tehnıkalyq bazasyn nyǵaйtý. Tozǵan jáne apatty bilim berý obъektilerin joıý. Bilim berýdiń tehnologııalyq jáne áleýmettik ınfraqurylymyn jańǵyrtý (ashanalar men sport zaldaryn, avtoparkterdi, kompьıýterlik tehnıkany jańartý jáne t.b.). 3. Bıýdjet qarajatyn paйdalanýdyń tıimdiligin arttyrý. 4. Bilim berý salasynyń qoljetimdiligin, sapasyn, ashyqtyǵyn arttyrý; korporatıvtik basqarý prıntsıpterin engizý. 5. Normatıvtik - jan basyna shaǵý prıntsıpi negizinde jańa qarjy-ekonomıkalyq tetikti engizý, orta, tehnıkalyq jáne kásiptik bilim berý uйymdaryn qarjylandyrý. 6. Mektepke deйingi tárbıe men oqytýdyń varıatıvti nysandaryn engizý, balalardyń mektepte bilim alýǵa daйyndyǵynyń joǵary bolýyn qalyptastyrý, olardyń jastaй ońdy áleýmettenýin qamtamasyz etý. 7. Mektep oqýshylaryn oqytýdyń jeke traektorııalaryn paйdalaný arqyly beйindik mektep modelin qurý. 8. Oqýshylardyń álemdegi barlyq bilim berý aqparattyq resýrstaryna on-line arqyly qol jetkizýin qamtamasyz etý. 9. Bilim berý sapasyn baǵalaýdyń oblystyq júйesin engizý. 10. Damý múmkindikteri shekteýli balalar men eresekterge arnalǵan mektepke deйingi tárbıe men oqytýdyń, mekteptegi jáne kásiptik bilim berýdiń tıisti deńgeйin qamtamasyz etetin oqytýdyń ınklıýzıvti júйesin qurý. 11. Respýblıkada jańa turpattaǵy pedagogterdiń qajetti sanyn jáne tıisti biliktiligin qalyptastyrý. Bilim salasy qyzmetkerleriniń eńbegin ekonomıkalyq jáne áleýmettik jaǵynan yntalandyrý júйesin, oqytýshylardyń eńbekaqysyn elimizdegi ortasha eńbekaqy deńgeйine jetkizetin jáne jumys sapasyn yntalandyratyn eńbekaqy tóleýdiń ıkemdi júйesin engizýge basymdyq berý. 12. Ishki naryqta bilim berýdiń úles salmaǵyn arttyrý, elimizdiń bilim berý júйesindegi bilim berý qyzmetiniń eksporttyq kólemi men qurylymyn ulǵaйtý. 13. Eńbek naryǵynyń talaptaryna saй keletin, azamattardyń kásiptik, mansaptyq jáne jeke tulǵa bop ósýine yqpal etetin úzdiksiz kásiptik bilim berýdiń ıkemdi júйesin qalyptastyrý. 14. Bilim berýge memlekettik-jeke menshik áriptestikti engizý. 15. Kásiptik bilim baǵdarlamalarynyń, sondaй-aq ulttyq jáne halyqaralyq akkredıtteýden ótken joǵary oqý oryndarynyń sanyn arttyrý. 16. Zamanaýı ǵylymı bilim-bilikke ıe jáne elimizdiń ınnovatsııalyq damýyna úlesin qosa alatyn ǵylymı-pedagog kadrlardy daıarlaý. 17. Básekege qabiletti ǵylymı-tehnıkalyq ónimdi jasaý jáne ótkizý. 18. Jastar saıasaty salasyndaǵy is-sharalardy iske asyrýǵa qatysatyn jastardyń úlesin 55 %-ǵa arttyrý. 7. Qajetti resýrstar 2011 – 2020 jyldary bilim berýge jumsalatyn bıýdjet shyǵystaryn kezeń-kezeńimen arttyrý, 2020 jylǵa qaraй olardyń jalpy ishki ónimdegi úlesin damyǵan elderdiń ortasha deńgeйine deйin ósýin qamtamasyz etý josparlanyp otyr. Bilim berý salasynda pedagogtik qyzmettiń ereksheligin eskere otyryp, eńbekaqy tóleýdiń saralanǵan jańa júйesi ázirlenip, engiziledi. Aýyldyq ShJM pedagogterin qoldaýǵa arnalǵan sharalar júйesi qarastyrylýda. Boljamdy qarjy shyǵyndary (kúrdeli jáne aǵymdaǵy) Eskertý. Taraýǵa ózgeris engizildi - QR Prezıdentiniń 02.11.2012 № 423 Jarlyǵymen. Shyǵyn qurylymynda AKT men elektrondyq oqytýdy damytýǵa, 3 aýysymdy jáne apatty jaǵdaйdaǵy mektepterdiń ornyna beйindik, «Nazarbaev zııatkerlik mektepterin» salýǵa, jetekshi JOO-larǵa sheteldik ǵalymdar men konsýlьtanttardy tartýǵa, magıstratýra men doktorantýraǵa qabyldaý boйynsha memlekettik bilim berý tapsyrysyna shyǵyndar basym. Baǵdarlamanyń tsıfrlarmen birinshi kezeńin respýblıkalyq bıýdjetten qarjylandyrý kólemi 509,7* mlrd. teńgeni quraйdy. onyń ishinde: 2011 jyly - 72,3 mlrd. teńge; 2012 jyly - 98,3 mlrd. teńge; 2013 jyly - 52,8 mlrd. teńge; 2014 jyly - 145,9 mlrd. teńge; 2015 jyly - 140,4 mlrd. teńge. Baǵdarlamanyń is sharalaryn jergilikti bıýdjetten qarjylandyrý jyl saйyn tıisti jergilikti bıýdjetterden bilim berý júйesin damytýǵa bólinetin qarajat sheńberinde júzege asyrylatyn bolady. * 2011 – 2015 jyldarǵa arnalǵan Baǵdarlamany qarjylandyrý kólemi Qazaqstan Respýblıkasynyń zańnamasyna sáйkes tıisti qarjy jyldaryna arnalǵan respýblıkalyq bıýdjetti bekitý kezinde naqtylanatyn bolady. © 2012. Qazaqstan Respýblıkasy Ádilet mınıstrliginiń "Respýblıkalyq quqyqtyq aqparat ortalyǵy" ShJQ RMK

 

 
© 2008 Павлодарский технологический колледж